Trabzon: Çarşı Camii
Çarşı Camii; Trabzon’un Ortahisar İlçesi, Çarşı Mahallesi, Kemeraltı Mevkii’nde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Cami, uzun yıllar Trabzon’da valilik yapmış Hazinedarzade Osman Paşa tarafından H.1225, M.1839 yılında yaptırılmıştır. Caminin kurulduğu saha eğimli olduğu için kuzey cephesinde son cemaat mahallinin altına dükkanlar yerleştirilmiştir. Şehrin en büyük camisidir.
Yapıda muntazam bir taş işçiliği göze çarpar. Kapı ve pencere silmelerinde barok süslemeli bordürler görülür. Cami, son cemaat mahalli üç bölümlü, kubbeli dört sütunun arasına yerleştirilen ince perde duvarlı ampir bir revaktan meydana gelmektedir.
Yığma yapım sistemiyle inşa edilen yapıda malzeme olarak kesme taş kullanılmıştır. Yapı, kuzey güney doğrultusunda dikdörtgen plandır. Yapı, harim, son cemaat yeri ve kadınlar mahfilinden oluşmaktadır. Son cemaat yeri kapalıdır. Caminin ana girişi kuzey cephesinden sağlanmaktadır. Kuzeydeki ana girişi dışında doğu ve batı cephelerinde de birer giriş kapısı bulunmaktadır.
Ana giriş kapısı düşeyde büyük olup sivri kemer açıklığa sahiptir. Batı giriş kapısı dikdörtgen çerçeve içerisinde yuvarlak kemer açıklıklıdır. Kapının her iki yanında farklı boyutlarda üçer adet sütunçe bulunmaktadır. Kemerin hemen üzerindeki silme profillidir. Silmenin üzerinde yer alan yuvarlak kemerin oluşturduğu alınlıkta kitabe yer almaktadır. Bu kemerin üzerinden de profilli silme geçmektedir. Doğu giriş kapısı diğer kapılara oranla daha sadedir. Kemerli kapı açıklığının iki yanında sütunçe bulunmaktadır.
Tüm kapılar çift kanatlı olup ahşaptır. Yapının harim girişi kuzey cephesinde son cemaat yerinden sağlanmaktadır. Harim giriş kapısı dikdörtgen çerçeve içerisinde yuvarlak kemer açıklıklıdır. Kemerin üst kısmında kitabesi bulunmaktadır. Yapının dıştan üst örtüsü birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış altı dairesel kesitli sütun üzerine oturtulmuş ana kubbedir. Bu altıgen çerçevenin dışında kalan kuzey ve güney kenarlar ise daha küçük kubbeler örtülmüştür.
Minaresi batı cephesinde bulunmaktadır ve tek şerefelidir. Yapının güney, doğu ve batı cephelerinde üç sıra pencere düzeni mevcuttur. Bu cephelerdeki pencereler dikdörtgen formlu olup, en üst sıra pencere boyutları alt sıradakilere oranla daha küçüktür. Kuzey cephesinde sivri, yuvarlak kemerli ve dairesel formda pencere açıklıkları bulunmaktadır. Bu cephede giriş kotuna dairesel taş merdivenlerle çıkılmaktadır. Kadınlar mahfiline son cemaat yerinden, harim girişinin doğusunda bulunan çift kollu merdiven ile çıkılmaktadır.
U planlı kadınlar mahfili sekiz adet taş sütun ile taşınmaktadır. Mihrap taş malzemeden yapılmış olup mukarnaslıdır. Gösterişli olan mihrap çok yoğun bir taş işlemesine sahiptir. Minber ve vaaz kürsüsü de taş malzemeden yapılmıştır. Vaaz kürsüsü sade olup minber farklı motiflerde taş işlemesine sahiptir. İç mekânda duvarları sıvalı olan caminin beden duvarlarında ve kubbelerinin içerisinde yoğun kalem işi bezemeler mevcuttur. Bulunduğu arazinin eğimli olması son cemaat yerinin altının dükkân olarak kullanılmasını sağlamıştır.
