Iğdır: Ejder (Iğdır) Kervansarayı
Ejder (Iğdır) Kervansarayı; Iğdır’ın Merkez İlçesi, Harmandöven Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İl Merkezi’nden Harmandöven Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
M.Ö. 4000 bin yıldan beri yerleşim yeri olarak kullanıldığı ve tarih boyunca birçok kavimlerin medeniyet ve kültürlerine ev sahipliği yaptığı bilinen Iğdır’da bir çok tarihi yapı bulunmaktadır. Ejder (Iğdır) Kervansarayı da Iğdır’da bulanan önemli tarihi yapılardandır.
Kuzey-batı güney-doğu yönünde uzanan dikdörtgen planlı bir oturum alanı üzerine inşa edilmiş yapının uzun kenarları boyunca belirli aralıklarla sıralanan ve yarı dairesel planlı beşer payanda bulunmaktadır; duvar yüzeylerinde graffiti olarak işlenmiş çeşitli taşçı işaretleri yer almaktadır.
Hanın güney-doğu cephesinin ortasındaki taçkapısı, cepheyle hemyüz olarak tasarlanmış ve kaş kemerli üç sıra profilli silmeyle kuşatılmıştır; kemerin üzengi seviyesinden başlayarak kilit taşına kadar yükselen alınlığının, üzerleri girift bitkisel bezemeli altı köşeli yıldız ve aralarında eşkenar dörtgenlerden oluşan kesme taş bloklarla örülmüş olduğu anlaşılmaktadır.
Taçkapıyla aynı formdaki bir kapı açıklığı vasıtasıyla, kare planlı ve nervürlü haç tonozla örtülü bir sofaya dahil olunmaktadır; tonoz sırtlarının birleştiği merkez noktasındaki kilit taşları, haçvari düzen oluşturan çift renkli düzgün kesme taşlarla kaplanmıştır ve ortasında kare formlu bir ışıklık yer alır.
Sofanın kuzey-doğu ve güney-batı kenarlarına bitişik ve birer kapı vasıtasıyla sofayla irtibatlandırılmış dikdörtgen planlı iki odadan kuzey-doğu yöndeki oda, beşik tonozla örtülü basit bir hacimdir. Buna karşılık, benzer plana sahip diğer oda, farklı ebat ve şekillerdeki düzgün kesme taşlarla örülmüş çift sıra nervürlü haç tonozlarla örtülüdür; tonoz sırtlarının birleştiği merkez noktasındaki kilit taşları, haçvari düzen oluşturan düzgün kesme taşlarla kaplanmıştır.
Sofanın kuzey-batı kenarındaki kaş kemerli bir kapı açıklığıyla, hanın, geçmişte ahır işlevi gören kapalı bölümüne geçilmektedir. Sözkonusu mekan, dikdörtgen planlı taş kaideler üzerine karşılıklı yerleştirilmiş kare planlı ve sivri kemerlerle birbirlerine ve duvarlara bağlanan sekizer ayakla derinlemesine doğrultuda ve beşik tonoz örtülü üç sahna taksim edilmiştir; orta sahın daha geniş ve yüksektir.
2006 yılında yapılan temizlik çalışmaları sırasında, ahır bölümünde taş sekiler ortaya çıkartılmıştır. Hanın kargir inşaatında farklı renklerde düzgün kesme küfeki taşları kullanılmıştır. Hanın kitabesi yoktur; 13. yüzyılın sonları ya da 14. yüzyılın başlarına tarihlendirilir.
