Tunceli: Salih Bey (Sağman) Camii
Salih Bey (Sağman) Camii; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Sağman Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Yapım tarihi kesin olarak bilinmese de, Keyhüsrev Bey’in oğlu Salih Bey tarafından inşaatına başlanmıştır.12 Yapı, medrese?, türbe ve çeşme birimleri ile bir külliye şeklinde tasarlanmış olup; bazı araştırmacılar tarafından çok fonksiyonlu cami olarak nitelenmiştir.
Cami, kare planlıdır. Sekizgen kasnağa oturan kubbe merkezi planlı ana mekânı örtmektedir. Kubbeye geçiş tromplarla sağlanmıştır. Ana mekânın giriş kısmında doğu-batı yönlü bir kemer açıklığı yer almaktadır. Ana mekân içerisinde yer alan ve üzerinde yer yer geometrik bezemelerin olduğu iki kristalli mermer minber ve yarım altıgen
planlı mukarnaslı mihrap oldukça sade tasarlanmıştır. Mihrap nişinin iki yanında sütunceler yer almaktadır. Minberin bir kısmı yıkılmıştır.
Ana mekânın iç duvarlarında yer yer 16.yüzyıla ait çini panolar yer almaktadır. Bu pano parçaları, iç mekânın duvarlarının belli bir seviyeye kadar çini ile kaplandığını göstermektedir. Bu çinilerin devşirme olduğu anlaşılmaktadır. Üç birimli son cemaat yeri kubbelerle örtülmüştür. Kubbelere geçişte pandantif kullanılmıştır. Son cemaat yerinin batısı minarenin giriş kapısı, doğusu ise işlevi kesinlik kazanmayan bir birimin duvarı ile sınırlandırılmıştır.
Yapının taç kapısı dikdörtgen bir çerçeve ile sınırlanmış, mukarnaslı, renkli taşlar ve oyma bezemelerle hareketlendirilmiştir. Kapının iki yanında ikişer adet sütunce yer almaktadır. Bu sütuncelerin iç kısımda kalanlarının alt bölümü kum saati şeklindedir. Yapı duvarlardaki ve kubbedeki pencereler ile aydınlatılmıştır. Ana mekânın batı ve doğu kısmında yapıya bitişik çeşitli birimler mevcuttur. Bu birimlerin ana mekâna sonradan eklendiği bilinmektedir.
Batı kısmında işlevi netlik kazanmayan, tonoz ve kubbe örtülü 4 birim, iki kubbeli revak birimi ile sekizgen planlı, kubbe örtülü türbe yer almaktadır. Türbenin içerisinde biri Keyhüsrev Bey veya oğlu Salih Bey’e ait üç adet sanduka yer almaktadır. Yapının doğu bölümünde de kubbe ve tonozlarla örtülü dört birim ve iki adet kubbeli revak birimi bulunmaktadır. Batı kısımda yer alan birimlerle bir simetri oluşturan bu birimler, oldukça harap durumdadır. Bu
birimlerin işlevi tam olarak bilinmemektedir.
Yapının minaresi, yapıdan bağımsız olup, batı kısımda yer almaktadır. Taş kaideli, silindirik gövdelidir. Minareye dışarıdan ve ana mekândan çıkılmaktadır. Minare gövdesi üzerindeki alçı bezemeler ve çiniler dikkat çekmektedir. Caminin iki adet çeşmesi ise kuzeybatı kısımda yer almaktadır. Her iki çeşme de geniş bir eyvan şeklinde tasarlanmış, kesme ve moloz taş ile yapılmıştır.
Çeşmelerden birinde ters konulmuş ve okunamaz halde bir kitabe mevcuttur. Diğer çeşmede ise bir kitabe ile onun üzerinde de bir kitabe boşluğu vardır. Külliye yapılarının tamamında kesme ve moloz taş birlikte kullanılmıştır. Özellikle iki renkli kesme taş kullanımı bu bölgedeki diğer yapılarda da göze çarpmaktadır. Yakın zamanda restore edilen Sağman Cami giriş cephesindeki mermer ve somaki taştan yapılmış sütunlar bugün yerinde mevcut değildir.
