Timidin Kinaz 2 Eksikliği Nedir? Bilinmesi Gereken Her Şey
Timidin kinaz 2 eksikliği (TK2D) ilk olarak 2001 yılında ciddi kas hastalığı olan 4 çocukta tanımlanmıştır. 2022 itibariyle tıp literatüründe 120’den az hasta kayıtlara geçmiştir. Tanımlanan tüm hastalarda bir dereceye kadar kas zayıflığı vardır.
Haber Merkezi / Başlangıç yaşı ve hastalığın ilerlemesi kişiden kişiye değişir. En sık görülen belirti, zamanla kötüleşen kol ve bacaklardaki güçsüzlüktür. Solunum güçlükleri, göz kaslarının zayıflığı ve çiğneme ve yutma güçlüğü de yaygındır. Hastalığın yakın zamanda keşfedilmesi ve az sayıda vaka, herhangi bir hastada kesin hastalık seyrini tahmin etmeyi zorlaştırıyor.
TK2D, TK2 genindeki genetik değişikliklerden (mutasyonlar) kaynaklanır ve otozomal resesif bir genetik durum olarak kalıtılır.
Belirtileri
TK2D semptomları şiddet, başlangıç yaşı ve ne kadar hızlı ilerledikleri bakımından değişir. Üç ana TK2D tipi vardır: infantil başlangıçlı tip, çocukluk başlangıçlı tip ve geç başlangıçlı tip.
İnfantil Başlangıçlı
İnfantil başlangıçlı TK2D’nin ilk semptomları tipik olarak bir yaşından önce başlar. Erken gelişme ve büyüme normaldir. TK2D’nin ilk belirtileri genellikle düşük kas tonusu (hipotoni) ve kol ve bacaklarda kas güçsüzlüğüdür. Diğer erken belirtiler arasında beslenme sorunları ve nefes almada zorluk yer alır. İnfantil başlangıçlı TK2D’li bazı hastalarda ensefalopati olarak bilinen bir beyin hastalığı da vardır. Bu gelişimsel ve bilişsel sorunlara, işitme kaybına ve nöbetlere yol açabilir.
İnfantil TK2D semptomları zamanla hızla kötüleşir. Bu duruma sahip çoğu çocuk asla yürümez veya yürüme yeteneğini hızla kaybeder. Solunumla ilişkili kaslar etkilendiğinden, çoğu çocuk sonunda ventilatör desteğine ihtiyaç duyar. Solunum yetmezliğine bağlı ölüm genellikle ilk semptomların ortaya çıkmasından birkaç yıl sonra ortaya çıkar.
Çocukluk-Başlangıç
Çocukluk çağında başlayan TK2D semptomları 1 ila 12 yaşları arasında ortaya çıkar. İlk belirtiler tipik olarak kolların ve bacakların kas zayıflığıdır. Yüz kasları da sıklıkla tutulur ve yüz felcine ve göz kapaklarının sarkmasına (pitoz) yol açar. Gözbebeklerinin kasları da etkilenebilir ve bu da gözbebeklerini hareket ettirmede zorluklara yol açar (ilerleyici dış oftalmoparezi veya PEO).
Çocuklukta başlayan TK2D yavaş ilerler ve çoğu çocuğun 10 yaşına kadar tekerlekli sandalyeye ihtiyacı olacaktır. Solunum kasları da zayıflar ve birçok çocuk nefes almaya yardımcı olması için bir çeşit ventilatöre ihtiyaç duyacaktır. Hayatta kalma değişkendir, ancak birçok çocuk ergenlik çağında solunum yetmezliğinden ölür.
Geç Başlangıçlı
Geç başlangıçlı TK2D tipinin semptomları 12 yaşından sonra başlar. Kol ve bacaklardaki kaslar, özellikle omuzlar, kollar, kalçalar ve uyluklar zayıflar (proksimal kas zayıflığı). İlk belirtilerden biri omuz kaslarının zayıflığı olabilir ve kürek kemiğinin dışarı çıkmasına neden olur (skapular kanatlanma). Yüz kaslarının zayıflığı, düşük göz kapaklarına (pitoz) ve gözü hareket ettiren kasların zayıflığına (progresif dış oftalmopleji veya PEO) neden olabilir. Diğer semptomlar arasında yutkunma ve konuşma güçlüğü yer alır.
İlerleme kişiden kişiye farklıdır. Genel olarak, geç başlangıçlı TK2D semptomları zamanla yavaş yavaş kötüleşir. Çoğu insan yürüme yeteneğini kaybetmez, ancak çoğu zaman hareketlilik konusunda bir tür yardıma ihtiyaç duyar. Solunum kasları etkilenir ve zayıflar. Pek çok insan sonunda nefes almaya yardımcı olması için bir tür ventilatör desteğine ihtiyaç duyar. Ölüm genellikle semptomların başlamasından 20-30 yıl sonra ortaya çıkar ve genellikle solunum yetmezliğine bağlıdır.
Nedenleri
TK2D, timidin kinaz 2 (TK2) genindeki patojenik varyantlardan (mutasyonlar) kaynaklanır. Bu gen, timidin kinaz 2 olarak bilinen ve mitokondriyal DNA’yı korumak için gereken DNA’nın yapı taşları olan belirli nükleotid türlerinin yapılmasına yardımcı olan bir protein yapar. TK2 geni doğru çalışmadığında, her bir mitokondri içindeki mitokondriyal DNA miktarı zamanla azalır. Mitokondri yavaş yavaş vücut hücreleri için enerji üretemez hale gelir. Bu, uzuvlarda, yüzde, solunum yollarında ve vücudun diğer kısımlarında ilerleyici kas zayıflığına yol açar.
TK2D eksikliği, resesif bir modelde kalıtsaldır. Resesif genetik bozukluklar, bir birey her bir ebeveynden çalışmayan bir gen miras aldığında ortaya çıkar. Bir birey, hastalık için bir çalışan gen ve bir çalışmayan gen alırsa, kişi hastalığın taşıyıcısı olur, ancak genellikle semptom göstermez. Taşıyıcı iki ebeveynin her ikisinin de çalışmayan geni geçirme ve dolayısıyla etkilenen bir çocuğa sahip olma riski her hamilelikte %25’tir. Ebeveynler gibi taşıyıcı olan bir çocuğa sahip olma riski her hamilelikte %50’dir. Bir çocuğun her iki ebeveynden de çalışma genleri alma şansı %25’tir. Risk erkekler ve kadınlar için aynıdır.
Teşhisi
TK2D’ye semptomlar, ayrıntılı hasta öyküsü, klinik muayene ve hem laboratuvar hem de genetik testler temelinde teşhis konur. TK2 genindeki mutasyonlar için yapılan genetik testler tanıyı doğrulayabilir. TK2D teşhisini desteklemek için yapılabilecek diğer testler, tipik olarak kanda yükselen kreatin kinaz (CK) içerir. Elektromiyografi (EMG) kas fonksiyonlarındaki değişiklikleri (miyopatik değişiklikler) gösterebilir.
Tedavisi
TK2D’nin tedavisi yoktur. Tedavi semptomları yönetmeye odaklanır. Bu genellikle bir nörolog, pulmonolog ve fiziksel ve mesleki terapistleri içeren bir uzman ekibini içerir. Bazı hastalar hareketlilik için tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyacaktır. Ek olarak, TK2D’li birçok kişinin nefes almaya yardımcı olması için ventilatör desteğine ihtiyacı vardır. TK2D’li bireyler ve aileleri için genetik danışmanlık önerilmektedir.
Not: Sunulan bilgilerin amacı herhangi bir hastalığı teşhis veya tedavi etmek, iyileştirmek veya önlemek değildir. Tüm bilgiler yalnızca genel bilginize yöneliktir, tıbbi tavsiye veya belirli tıbbi durumların tedavisinin yerine geçmez. Uygulamadan önce bu bilgileri doktorunuzla görüşün.
