İki Kapılı Hamamı; Gaziantep’in Şahinbey İlçesi, Eyüpoğlu Mahallesi, Hamam Sokak üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Eserin asıl adı Beşaşer veya Beşbaşar Hamamı olduğu halde bugün yalnızca İki Kapılı Hamam olarak bilinmektedir. Evliya Çelebi’de ise Beşyaşar olarak geçmektedir. Mustafa Güzelhan eserin adı konusunda şöyle yazmaktadır: “Kapısı üstünde Fransız Savaşı ’ndan önce ve sonra kırmızı bir mermer üzerinde “Beşaşer Hamamı ” yazılıydı.
Şimdi o eski kitabe kaldırılmış, îki Kapılı Hamam yazılı bir levha konulmuştur. Bugünkü levhanın altında eski kitabenin yeri hala mevcuttur. Bazı kimselere göre bu hamamın eski adı Çukur Hamam imiş. Ben bu kanaatte değilim. Çukur Hamam Kalealtında Handaliye Camisine gidecek yere yakın olan ve eski Kaneli Kahvenin civarındadır. ” Eyüboğlu Camii ile aynı yıllarda yapılmıştır.
Eski adı Beşaşer Hamamı olan eserin Fransız Harbi’nden önce de herhangi bir kitabesinin mevcut olmadığı mahalli araştırmacıların ifadelerinden anlaşılmaktadır. Bu sebeple eseri, tarihî kaynaklar sayesinde tarihlemek gerekmektedir. Beşaşer Hamamı’nın varlığını haber veren en eski kaynak Evliya Çelebi’dir (1935, s. 355). Fakat O, bu hamam hakkında yalnızca isim vermekle yetinmiştir.
Hemen hemen aynı döneme rastlayan 1650 tarihli bir AŞMS kaydına göre eser Eyyüboğlu vakıfları arasında yer almaktadır (Güzelbey, 1984, s. 71). Bu, bize İki Kapılı Hamam’ın Eyüboğlu Camii ile birlikte yapılmış olabileceğini işaret etmesi bakımından önemli gözükmektedir. Eyüboğlu Camii’nin tarihinin Eyyubilere kadar gitmesi (13. yüzyıl başları) ihtimaline binaen, bu eserin de aynı zamanda yapılmış olabileceğini söyleyebiliriz.
Hamamın soğukluk kısmının yıldız tonozu ile Eski Hamamın (15. yüzyıl veya daha öncesi) soğukluk kısmının tonozunun aynı olması da, İki Kapılı Hamamın tarihinin çok eskilere dayandığını işaret etmektedir. Eser hakkında Şer’i Mahkeme sicillerinde daha başka bilgiler var ise de (Güzelbey- Yetkin, 1970 s. 55.), bunlar onun tarihine ve banisine ışık tutmaktan uzaktır.Hamamın içinin görünmemesi için yapılan ön mekânın iki ucuna birer kapı konul¬ması dolayısıyla esere İki Kapılı Hamam denilmiştir.
Bu hamamın da yarıdan fazlası ısı kaybını önlemek ve akar su kotuna erişebilmek için yerin altına gömülmüştür. Bu sebeple beşik tonozla örtülü giriş mekânının iki tarafından merdivenlerle inilerek hamama ulaşılmaktadır. Gayet sade bir kapıdan geçilerek soğukluk kısmına ulaşılmaktadır. Soğukluk, haçvari bir plân arz etmekte olup dört kenarda yer alan sathî eyvanlar beşik tonozla, kare plânlı ana Hacım ise yıldız tonozla örtülmüştür.
Yıldız tonoz 2.20 m. kalınlıktaki gömme köşe ayaklarına istinat etmektedir. 11.00 x 11.00 m. ölçüsündeki soğukluktan bir kapıyla yine doğu batı istikametinde uzanan dar bir ara mekâna geçilmekte, buradan da ılıklığa ulaşılmaktadır. Kuzey-güney yönünde uzanan ve beşik tonozla örtülmüş bulunan ılıklık 3.20 m. genişliğe ve 8.00 m. uzunluğa sahiptir.
Kuzeydeki aramekânın benzeri batıda da tekrarlanmış, böylece hem hela ve usturalık için mekânlar elde edilmiş, hem de ısı kaybı en aza indirilmiştir. Ilıklığın doğusuna yerleştirilen sıcaklık, Türk hamamlarında en çok gördüğümüz haçvari plânı tekrarlamaktadır. Buna göre sekizgen plânlı sıcaklığın büyük bir kubbeyle örtülü göbek kısmının dört tarafında birer eyvan, köşelerde ise birer oda bulunmaktadır. Odalar kubbe ile, eyvanlar beşik tonozla örtülmüştür. Kubbelere geçiş pandantiflerle sağlanmıştır.
