Kavlak (Uzunok) Köprüsü; Malatya’nın Darende ilçesi İbrahim Paşa Mahallesi’nde Tohma Çayı üzerinde yer almaktadır.
Köprü, düzgün kesme taşlardan yapılmış olup Osmanlı Dönemi eserlerindendir. Köprünün giriş ve çıkış taraflarında iki tane küçük göz; ortasında da kemerli büyük bir göz yer almaktadır.
Köprünün orta kemerinin üstü yol hizasında sivrilmekte ve her iki yana doğru yataylaşarak, yolun giriş ve çıkışında bitmektedir.
Kale Köprüsü; Malatya’nın Arapgir ilçesindeki Büyük Kozluk Köprüsü’nün 100 m kadar güneyinde yer almaktadır.
Arapgir’den akan çayın üzerine inşa edilmiştir ve Arapgir Kalesi’ni Serge Mahallesi’ne bağlamaktadır. Çok dar bir alan üzerine inşa edilmiş olup oldukça sağlam bir köprüdür.
Uzunluğu 13,70 m; genişliği 3,10 m; yüksekliği 5,60 m olan köprünün iki ayak arasındaki kemerinin genişliği 7,70 m’dir. Köprünün ayakları sal taşlara oturtulmuş olup her iki ayak da kesme taşlarla inşa edilmiştir.
İnşa kitabesi olmadığından, ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir fakat inşa tekniği açısından Büyük Kozluk Köprüsü ile çağdaş olduğu tahmin edilmektedir.
Meydan Köprüsü; Malatya’nın Arapgir İlçesi, Osman Paşa Mahallesinde, Kozluk Çayı üzerinde yer almaktadır.
Köprü, iki kemer gözlü olup sivri kemer tarzındadır. Aynı doğrultuda olmayan kemer gözleri, temeli doğal kaya olan bir duvarla birbirine bağlanmıştır.
Büyük kemer gözün açıklığı 14 metre, yüksekliği ise 7 metredir. Küçük kemerin açıklığı 10 metre, yüksekliği ise 6 metredir. Ayakları kaya üzerine oturan köprünün genişliği 5 metredir.
Dış kısmı kesme taş ile yapılan köprünün diğer kısımlarında moloz ve kırma taşlar kullanılmıştır. Ermenice ve Arap alfabesi ile iki dilde yazılan kitabesi okunamayan köprünün 13. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.
Gazi İlköğretim Okulu; Malatya’nın Kernek Mahallesi, Atatürk Caddesi üzerinde yer almaktadır. Okulla, şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Ordu Karargâhı Alay Binası ve Topçu Kışlası olarak yapılan binalardandır. 1909-1914 yılları arasında Askerî Sevkiyat Kışlası olarak kullanılmıştır. 1914 yılından itibaren okula dönüştürülen bina “mahalle mektebi” olmuştur.
Bodrum üzerine iki kat olarak inşa edilen binanın birinci katı 1928 yılında, ikinci katı ise 1929 yılında tamamlanmıştır. Binanın ön cephesi kesme taştan, diğer cepheleri moloz taştan olup iç duvarlar kâgirdir. Binaya, taş merdivenle ulaşılan çift kanatlı kemerli kapıdan girilir.
Tüm pencerelerde aynı tip kemer kullanılmıştır. “Taş Mektep” adıyla eğitim hizmeti veren binanın adı, 1937 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün Malatya’ya ikinci kez gelişinin anısına “Gazi İlkokulu” olarak değiştirilmiştir. Yapı günümüzde Gazi İlköğretim Okulu olarak kullanılmaktadır.
Şahabiye-i Kübrâ Medresesi; Malatya’nın Battalgazi İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Ulu Cami’nin kıble yönünde bulunmaktadır.
Şahabiye-i Kübrâ Medresesi’ne şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Medresenin ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle beraber, 1530 tarihli Malatya Tahrir Defteri’nde yer alan “Şahabeddin Hızır bina etmiştir.” ibaresinden, medresenin “Mir-i Ümera” lakabıyla bilinen Şahabeddin Hızır tarafından inşa ettirildiği anlaşılmaktadır.
Günümüze ulaşan birkaç kalıntı üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda araştırmacılar, buranın önemli bir medrese olduğunu ve Selçuklular tarafından yaptırıldığını belirtmişlerdir. XX. yy. başlarında Fransız Konsolos F. Grenard, Malatya’da yaptığı inceleme gezisinde bu medresenin giriş kapısında 41 kitabe görmüş ve bunları yayımlamıştır.
Selçuklu Sultanı Keykavus zamanında, Şemseddin Muhammed İbn-i Osman adlı bir usta tarafından onarılmıştır. Bütün kayıtlardan çıkarılan ortak kanaat, bu medresenin Ulu Cami ile çağdaş olduğudur.
Yusuf Paşa Bedesteni; Malatya’nın Darende İlçesi, Zaviye Mahallesi’ndeki mezarlığın içerisinde yer alır. Bedestene, ehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Üç kapıdan girilen dikdörtgen planlı yapı, klasik Osmanlı kapalı çarşıları planına uygun olarak, ortadaki büyük avlunun etrafına dükkânların sıralanması usulüyle inşa edilmiştir.
Avlunun üzeri açık bırakılırken, dükkânların üzeri beşik tonozla kapatılmıştır. Yapının iç duvarları kesme taştan; örtü sistemi moloz taştan yapılmıştır.
Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı; Malatya’nın Battalgazi İlçesi, Alacakapı Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Kervansaraya, şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Kervansaray, 1637 tarihlidir. Padişah IV. Murat’ın silahtarı Bosnalı Mustafa paşa tarafından, Halep Mimarbaşı Üstat Mehmet oğlu Üstat Ebubekir’e yaptırılmıştır. 68×76 metrelik dikdörtgen bir alan üzerine, açık avlu ve kapalı hol olarak inşa edilmiştir.
Yontma taştan örülen ve kemerli olan giriş kapısının avluya bakan kısmında sağlı sollu birer oda bulunur. Bu kapının sağında duvar içerisinden merdivenle çıkılan ve mescit olduğu sanılan bölüme varılır. Holün avluya bakan yüzünde ve girişin her iki yakasında üstleri tonozla örtülü altışar oda sıralanır.
Asıl kapalı kısmın üstü ise, sade ayaklar üzerine basmakta olan üç sıra tonozla örtülmüştür. Hanın, bir tanesi iç han giriş kapısının üzerinde, diğeri avlu giriş kapısının üzerinde olmak üzere iki kitabesi mevcuttur. Bir çizgi üzerinde sıralanmış dükkânların, külliye halinde yer aldığı bir yapıdır.
Batıdan gelerek Kayseri ve Sivas üzerinden Malatya’ya ve buradan da Diyarbakır üzerinden Doğu-Güneydoğu Anadolu ve Irak’a giden ticari yollar üzerinde bulunan bu kervansaray, o dönemlerde şehrin ticari yoğunluğunu göstermesi açısından önem taşır.
Ticari olduğu kadar askerî fonksiyonu da bulunan han, oldukça sağlam bir temel üzerine kurulmuştur. 2007-2010 yılları arası yapılan restorasyonda kervansarayın ön yüzünü çevreleyen dükkânlar kaldırılmış; mescit bölümü, revaklar, havuz bölümü ve duvarlar restore edilmiştir.
Silahtar Mustafa Paşa Kervansarayı günümüzde, çocuklara verilen resim, ebru, çini, seramik, tezhip, minyatür, hüsnü hat, bağlama, keman, piyano ve ney eğitimi gibi faaliyetler için kullanılmaktadır. Kervansaray, Malatya’nın ve Battalgazi ilçesinin sosyo-kültürel yaşantısında önemli bir merkez haline gelmiştir ve haftanın her günü, 09.00-17.00 saatleri arası ziyaretçilere açıktır.
Ahmet Duran Mescidi ve Türbesi; Malatya’nın Battalgazi İlçesi şehir surlarının dışında, Malatya karayolu üzerindedir.
Ahmet Duran Mescidi ve Türbesi’ne şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Kitabesine göre, 1794 yılında Diyarbekir Valisi Maden-i Hümayun Emini Yusuf Ziya Paşanın Oğlu Muhammed Sabit Bey tarafından yaptırılmıştır.
Tek kubbeli bir mescit iken, kubbesi sonradan yıktırılmış ve mescidin üzeri düz dam şeklinde kapatılmıştır. İçerisinde yer alan kabir, Battalgazi ‘nin gaza arkadaşı Ahmet Turanî’ye aittir.
Nefise Hatun Kümbeti; Malatya’nın Battalgazi İlçesi surlarının dışında, Meydanbaşı Mahallesi’ndeki bir evin ön bahçesinde bulunmaktadır.
Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
XIV. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen türbeye ait herhangi bir kitabe mevcut değildir. Türbenin içerisinde bir mezar
bulunup mezarın şahide taşında: Emir Sührab Bey Kızı Hacı Nefise Hatun ismi yer almaktadır.
Üstü pandantifli kubbe ile örtülü olan türbenin kubbe ve pandantiflerinde tuğla, diğer kısımlarında ise düzgün kesme taş kullanılmıştır.
Zeynel Abidin Türbesi; Malatya’nın Battalgazi İlçesi, Atabey İskelesi yakınında yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilmektedir.
Hz. Hüseyin’in oğlu İmam Zeynel Abidin’e ait olduğu söylenen türbenin herhangi bir kitabesi mevcut değildir.
Eski yerinin Karakaya Barajı suları altında kalması nedeniyle türbe şimdiki yerine taşınarak yeniden inşa edilmiş; türbenin yan tarafına bir de cem evi yapılmıştır. Türbeyi, her geçen yıl artan sayıda vatandaşımız ziyaret etmektedir.
