Etnografya Müzesi ve Mahmut Arif-i Paşa Konağı Maraş Kültür Evi; Kahramanmaraş’ın 12 Şubat ilçesi, Yörükselim Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Yapı Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 16.04.1992 tarih ve 1150 sayılı karar ile tescillenmiştir. Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi mülkiyetinde olan ve “Mahmut Arif-i Paşa Konağı“ olarak bilinen yapının 25 Mayıs 2012 tarihinde restorasyonu tamamlanmış; hali hazırda “Etnografik Maraş Kültür Evi”/“Etnografya Müzesi” olarak işlevini sürdürmektedir.
Kaynaklara göre 1904 tarihinde inşa edilmiş olan konağın baniliğini o dönem Maraş mutasarrıf(sancak yöneticisi) Mahmut Arif-i Paşa yapmıştır. Yapının Cumhuriyet dönemi ilk yıllarında da Valilik binası olarak da kullanıldığı bilinmektedir.
Eğimli bir topografyada 316 m2 lik parsele konumlanan yapı kuzey-güney yönünde uzanan arsanın kuzeyine yerleştirilmiş olup güneye cepheli inşa edilmiş; mimari olarak süslü havuza sahip avlusu ve gerisinde zemin+1 katlı olarak inşa edilmiştir. Geç devir Osmanlı konut mimarilerinden olan yapı; Türk evi plan şemasının iç sofalı tipini göstermektedir. Konağın her iki katında da orta sofanın her iki yanına birbirine simetrik mekânlar bulunmaktadır.
Malzeme olarak binada karma yapım tekniği görülür. Zemin kat beden duvarları kaba yonu taş ile diğer bölümler ise ahşap karkas üzerine farklı malzemelerden oluşturulmuş harç kullanılarak bağdadi örgü düzeninde inşa edilmiştir. Bunların yanında tüm kapı ve pencere kanatlarında, merdivenlerde, yer döşeme ve dolaplarda ahşap malzeme işçiliği görülmektedir.
Zemin kat özgün halinde ahır, kiler, depo ve de mutfak görevinde kullanılmış simetrik halde dört odadan oluşmuşken geç devirlerde kuzey tarafa mutfak ve hamam kısmı eklenmiştir. Geçen dönemlerde binanın kullanımına uygun olarak yapılmış bu değişiklikler binanın geleneksel bütünlüğüne uygunluğu gözlerden kaçmaz. Ayrıca sofa da bulunan tek lüleli çeşmesi, farklı renkte düzgün kesme taşlarla işlenmiş zemini bu bütünlüğe değer katmıştır. Bu hali ile eski Türk Evinin bütün sıcaklığını yansıtan konak Kahramanmaraş’ın nadide kültür miraslarından güzel bir örnektir. Şimdilerde ise binanın bu katı geleneksel kültürel eserlerle donatılmış, ziyaretçilerini beklemektedir. Konutun birinci katına çıkış; sofanın kuzeyinde ahşap, kavisli bir düzen gösteren merdivenle sağlanmaktadır.
I. Kat ise, konağın asıl yaşam alanıdır. Burada da yine aynı plan şeması uygulanmıştır. Geleneksel Türk Evi plan şemasının İç Sofalı düzenini gösteren bu katta da sofaya simetrik olarak yanlardan ikişer oda açılır. 1.Katın sofa bölümü güney cepheden dışa taşıntı yaparak cumba oluşturulmuş ayrıca dikkate değer. Batı kanatta bulunan odalar ise bu bölümden dışa doğru çıkma yapmış eli böğründeler e bindirilerek konağın içerisine genişlik katarken aynı zamanda da dış cepheye bir hareketlilik kazandırmıştır. Ayrıca bu katta güneydoğu ve güneybatı odalarında elips şeklinde tekne tavanlar Maraş konut mimarisinde yok denecek kadar azalan mimari süsleme örneklerindendir. Yapının örtü sisteminde ise Konutun dairesel silmelerle geçilen geniş saçağı olup; çatısı ise ahşap konstrüksiyon üzerine dört yöne eğimli kırma çatı kaplıdır. Üstü ise oluklu kiremit ile örtülmüştür.
Avlu kısmına baktığımızda ise; batı taraftan özgün olmayan demir aksamlı girişten sonra zemin döşemesi tamamen taş olan ve daire formunda fıskiyeli havuzu bulunan ağaçlar altında süslü avlusuna yer alır. Tüm bu alanın merkezinde oldukça düzgün bir kesme taş işçiliği eseri olan fıskiyeli daire formunda süslü havuzu dikkat çeker. Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kütüphaneler ve Müzeler Şube Müdürlüğü bünyesinde yer alan konak hali hazırda “Etnografik Maraş Kültür Evi”/“Etnografya Müzesi” olarak işlevini sürdürmektedir. Bu kapsamda Geleneksel Maraş Evlerinin karakteristik özelliklerini yansıtır değerleri ve Maraş tarihini kültürünü somutlayan teşhire açılmış tarihi eserleri ile gelen ziyaretçilerine Maraş Geleneğinden kesitler sunmaktadır.
