Liken planus (LP) nadir görülen, kronik, inflamatuar, otoimmün bir deri ve mukoza hastalığıdır. LP en sık ciltte kaşıntılı, parlak, kırmızımsı-mor lekeler (lezyonlar) (kütanöz LP) veya ağızda veya dudaklarda beyaz-gri lezyonlar (oral LP) olarak ortaya çıkar.
Haber Merkezi / Daha az yaygın olarak, LP ayrıca cinsel organları (penil veya vulvar LP), kafa derisini (lichen planopilaris), kulakları (otik LP), tırnakları, gözleri ve yemek borusunu da içerebilir. Ormanlardaki ağaç ve kayalarda yetişen likenlere benzer şekilde, deri lezyonları genellikle düz yüzeylidir ve biraz pullu olabilir, bu nedenle “liken” planus adı verilmiştir.
Haftalar veya aylar boyunca sürebilir ve yıllar boyunca aralıklı olarak tekrarlamalar meydana gelebilir. Lezyonların görünümü bulundukları yere bağlıdır. Kutanöz LP’de lezyonlar cildin herhangi bir yerinde, genellikle bileklerde, bacaklarda, avuç içi ve ayak tabanlarında veya gövdede ortaya çıkabilir ve 2 ila 4 mm çapında, köşeli kenarlı, mor renkte ve çapraz ışıkta belirgin bir parlaklıktadır.
Bu lezyonlar simetrik olarak dağılma eğilimindedir ve aynı zamanda kaba pullu lekeler halinde birleşebilir. Nadiren kabarcıklar gelişebilir. Orta ila şiddetli kaşıntı yaygındır ve sıklıkla tedaviye yanıt vermez.
Farklı şekillerde ortaya çıkabilen kutanöz LP’nin çeşitli varyantları vardır. Lezyonlar özellikle alt bacaklarda büyük, pullu ve siğilli (hipertrofik LP) hale gelebilir. Yüzeysel bir çizik (Koebner fenomeni) gibi küçük cilt yaralanmalarının olduğu bölgede yeni lekeler görünebilir. Bazen lezyonlar devam ettikçe ciltte dejenerasyon (atrofi) meydana gelebilir (atrofik LP) ve bazı hastalarda ter bezlerinin dejenerasyonu (anhidroz) nedeniyle terleme yokluğu yaşanır.
Lezyonların iyileştiği bölgelerde ciltte alışılmadık bir koyulaşma (hiperpigmentasyon) veya rengin açılması (hipopigmentasyon) meydana gelebilir.
Hastaların yüzde 50 ila 70’i, ağzın, vajinanın ve yemek borusunun içini kaplayan nemli pembe deri olan “mukoza zarlarını” içeren semptomlar gösteriyor. Mukoza zarlarındaki LP, kırmızı, ağrılı yaralar veya ağ benzeri beyaz desenli lezyonlar olarak ortaya çıkabilir. Oral semptomlar sıklıkla cilt lezyonları gelişmeden önce ortaya çıkar. Ağızda kuruluk, metalik tat veya yanma gibi ağız semptomları ilk önce ortaya çıkabilir ve hastalığın tek kanıtı olabilir.
Yaygın olmasa da liken planopilaris adı verilen LP’nin sonuçları arasında saç dökülmesi de olabiliyor. Saç dökülmesi meydana geldiğinde veya meydana gelirse, kafa derisinin küçük düzensiz bölgelerini kapsayabilir (atrofik siktrik alopesi) veya saç çizgisinin uzaklaşmasına (frontal fibrozan alopesi) neden olabilir.
Yara izi nedeniyle bu saç dökülmesi tedavi edilmezse kalıcıdır. Liken planopilaris hakkında daha fazla bilgi için https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/3247/lichen-planopilaris adresini ziyaret edin.
Tırnak LP, LP hastalarının yüzde 10 ila 25’inde görülür ve pürüzlülük, dikey çıkıntılar veya çatlaklar ve tırnakta incelme olarak ortaya çıkma eğilimindedir. Bu sonuçta tırnakta yara izine yol açabilir.
Yutma güçlüğü veya yutma sırasında ağrı, özofagus LP’sini gösterebilir. Yemek borusu hastalığını tedavi etmek önemlidir, çünkü zamanla yemek borusunun daralmasına (özofagus darlığı adı verilen) yol açabilir.
Bazı kutanöz LP vakaları zamanla düzelirken, oral, genital, tırnak ve özofageal LP daha kalıcıdır ve zamanla şiddeti artabilir. LP’li hastalar, özellikle oral mukoza olmak üzere skuamöz hücreli karsinom açısından yüksek risk altındadır ve periyodik olarak takip edilmeleri gerekir.
Etkilenen bireylerin çoğunda LP’nin kesin nedeni belirsizdir. Enfeksiyonlara, ilaçlara, alerjenlere veya yaralanmalara maruz kalmanın bağışıklık sistemini hassaslaştırabileceğinden ve bağışıklık sisteminin cilt hücrelerine saldırmasına neden olabileceğinden şüpheleniliyor.
Bu ilk patlama haftalar, aylar boyunca sürebilir ve tekrarlamalar bireyin yaşamı boyunca devam edebilir. Aile bireylerinde LP’nin genetik yatkınlık olabileceğini gösteren raporlar vardır ancak LP’nin genetik faktörleri halen araştırılmaktadır ve belirsizdir.
LP tanısı genellikle deri veya mukozaların incelenmesi ve karakteristik klinik özelliklerin tanımlanmasıyla konulabilir. Hafif vakalarda semptomlar çok az olabilir veya hiç olmayabilir ve herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmayabilir.
Tedavi gerektiren hastalar için ilk basamak tedavi genellikle topikal kortikosteroid ilaçtır. Bunlar, krem, merhem, jeller, solüsyonlar, ağız gargaraları ve diğerleri dahil olmak üzere pek çok güçte ve formülasyonda mevcuttur. Topikal kortikosteroidler etkili değilse veya yan etkilere neden oluyorsa, takrolimus veya pimekrolimus adı verilen steroid olmayan topikal bir ilaç reçete edilebilir.
Eroziv oral lezyonlar ve yaygın kaşıntılı deri lezyonları sıklıkla sistemik kortikosteroid (örn. oral prednizon) kullanımını gerektirir. Ne yazık ki sistemik prednizon kesildikten sonra cilt lezyonları geri dönebilir. Bu durumda, düşük dozda sistemik kortikosteroid tedavisine devam edilebilir.
Fototerapi yaygın cilt hastalıklarında faydalı olabilir. Daha ciddi dirençli vakalarda mikofenolat mofetil, metotreksat, azatioprin, siklosporin ve diğerleri gibi daha güçlü bağışıklık baskılayıcı ilaçlara ihtiyaç duyulabilir.
