Taş Mektep; Bingöl’ün Kiğı İlçesi yerleşim sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezindeki yapıya ulaşım kolaydır. Merkezden yürüme mesafesindedir.
Ön cephesi düzgün kesmetaş, yan cepheler moloz taşlardan yapılmıştır. Kareye yakın formda olup, kitabesine göre 1911 yılında yapılmıştır.
Bingöl genelindeki Geç Osmanlı-Erken Cumhuriyet Döneminin ender mimari örneklerinden olan bina, bugün konut olarak kullanılmaktadır.
Mürsel Paşa Anıtı; Bingöl’ün Kiğı İlçesine bağlı Çukurca Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Köy dolmuşları ile ulaşım mümkündür.
Anıt kitabesinden anlaşıldığına göre 1916 Rus Muharebeleri esnasında ölen şehitlerin anısına dikilmiştir. Anıtın takriben yüksekliği 4 metredir. Zemini beton sıvayla sıvanmıştır. Kaide kısmı dört çıkıntı halinde kademelidir. Ön ve arkasında ileriye doğru iki çıkıntı vardır. Öndeki çıkıntıda güzel bir hatla yazılmış yer yer dökülmüş on beş satırlık bir Osmanlıca yazı vardır.
Kitabenin üstünde etrafında iki defne dalı bulunan Ay-Yıldız motifi yer almaktadır. Üstünde taş küre bulunan dikdörtgen biçimli yekpare kesmetaştan ibaret olan abide kısmı anıtın kaidesi üzerine oturtulmuştur. Abide kısmın ön yüzünde kılıç ve tüfek motifleri çapraz şeklinde işlenmiştir. Arka kısımda beş satırlık Osmanlıca ile yazılmış anıt kitabesi vardır.
Selenk Köprüsü; Bingöl’ün Kiğı İlçesi sınırları içerisindedir. İlçe merkezine 5 km. mesafededir.
Peri Suyu üzerinde yer alan bu köprünün uzunluğu 48 metre, genişliği 4.80 metredir.
Osmanlı Dönemine ait olduğu düşünülen köprü orijininde orta kemeri geniş olmak üzere 3 kemerli iken köprünün güney yönündeki ayağı yıkıldığından 13.70 metre uzunluğunda kemersiz yeni malzeme kullanılarak bağlantı yeniden sağlanmıştır.
Üst kısmı asfaltlanmış kenarları demir korkuluklarla sınırlandırılmıştır. Köprünün dış yüzeyleri düzgün kesme taştandır. Su akıntısına karşı yapılan selyaranlar kum birikmesi sonucu su üzerinde sadece üst kısımları kalmıştır.
Kerek Hamamı; Bingöl’ün Kiği İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezinde oladuğundan ulaşımı kolaydır. Yürüme mesafesindedir.
Dört mekandan oluşan hamamın girişi kesmetaş malzemeyle, beden duvarları moloz taş ile yapılmıştır. Soyunma yeri olan I. kısım uzun dikdörtgen şeklinde ve üzeri beşik tonoz ile örtülüdür. Buradan kubbe ile örtülü asıl yıkanma yerine geçilmektedir.
Ancak bugün bu bölümde göbektaşı veya kurnalar görülememiştir. Ana mekandan iki küçük odaya geçiş olmakla birlikte bugün üst örtü içe göçmüş olduğundan bu bölümlere ve külhan kısmına girilememiştir.
Balaban Bey Camii; Bingöl’ün Kiğı İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezinde olduğundan ulaşımı kolaydır. Yürüme mesafesindedir.
Caminin 1401-1402 yıllarında Akkoyunlu Pir Ali Bey tarafından yaptırıldığı (Yeni Rehber Ansiklopedisi sayfa 38’de) söylenmektedir. Ana girişi kuzeydedir. Çatısı kırma çatı şeklinde olup, saç malzeme ile kaplanmıştır. Duvarları, köşelerde düzgün kesmetaş diğer kısımlar moloz taştandır. Batı ve güney cephelerinde dört, doğu cephesinde iki pencere bulunmaktadır.
Minare kesmetaşlardan olup konik bir yapıya sahiptir. Son cemaat kısmında iki tane sanduka tipi mezar vardır. Cami girişi kemerli kapıdandır. Üstünde kitabesi vardır. Mahfil kısmı girişin hemen üstünde yer almaktadır. İç tavan döşemesi ağaçtandır. Söz konusu caminin batı tarafında mezarlık alanı bulunmaktadır. Üzerinde Osmanlıca yazılı on iki dilimli sarık formlu, ve sal taşı şeklinde mezar taşları dağınık bir vaziyette yer almaktadır.
Çanakçı Kilisesi; Bingöl’ün Kiğı İlçesi, Çanakçı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Köy dolmuşları ile ulaşım mümkündür.
Kilise köy içerisinde, kuzeydedir. 3 nefli (bölüm-uzun salon) yapılmıştır. Orta nef geniş tutulmuştur. Kapısı batı cephede olup taç kapı şeklindedir. Kuzeyde bir, güneyde iki adet kemerli büyük pencere bulunmaktadır. Taçkapısı ve pencereleri bej kalkerden (beyaz kesme taştan) yapılmış olup pencereleri süslemelidir.
Kapı üstündeki taş dizelerinde bulunan perde motifleri, Topraklık köyü Kilisesi taç kapısındakilere benzemektedir. Kapının iki yanında, kalker taşından iki aksesuar vardır. Daire formlu olanın içinde çivi yazısına benzer süslemeler görülür. Her ikisinin de ortasında bulunan haç (ya da insan tasvirleri) tahrip edilmiştir.
Düzgün kesme taştan yapılan kapı, yuvarlak kemer ve silmeli profilli saçağa sahiptir. Beden duvarları yonu siyah bazalt taştandır. Köşe taşları ve pencere kenarları düzgün yonu taştan yapılmıştır. Girişte iki yan duvar önünde ikişerden dört paye ve duvara dayalı yan payeler kilise içini üç hole böler. Çatısı üç kademeli saçağa sahip kırma çatı şeklinde olup üzeri toprakla örtülüdür. İç kısımda süslemeye rastlanmamaktadır.
Güneyağıl Kilisesi; Bingöl’ün Kiğı İlçesi, Güneyağıl Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Köy dolmuşları ile ulaşım mümkündür.
Köyün kuzeybatısında bulunan, üst örtüsü çökmüş ve iç kısımları yıkık durumda olan kilise bugün kullanılmamaktadır. Yıkıntı nedeniyle girişi ve kapısı belli değildir ancak muhtemelen kuzeydedir. Giriş kısmı batıdadır. Ancak bu duvara bitişik ev yapılmış olduğundan giriş kısmı duvarla kapatılmıştır.
1,1 m kalınlığındaki dış duvarlar köşelerde düzgün kesme taş, diğer kısımlarda moloz taştandır. Bazı kesme taşların ahlat taşına benzer şekilde vişneçürüğü renginde olduğu görülmektedir. Apsis’in yarım küre şeklindeki tavanı da orta kısımda donuk vişne renkte taş kemerlerle çevrili olup kubbesinde mavi boya izleri vardır.
Kilise dört sütun, bu sütunlar üzerinde oturan altı kemer, kemerlerin oluşturduğu üç nef, yapının doğu tarafında yer alan apsis ve sağlı sollu birer adet mekândan oluşmaktadır. Sütun başlıkları kazıma tekniği ile köşeleri üçgen süslerle bezeli ve dışa taşkındır.
Kemerlerin oturduğu kısımlardaki demir perçinlerden bu kısımlarda kemerleri bağlayan ağaç hatıllar olduğu anlaşılmaktadır. Kuzey duvarında kenarları haç şeklinde geçilmiş ve kırmızı, sarı, yeşil boya izleri olan silmeleri bulunan kemerli bir niş vardır. Güney ve kuzey duvarlarında payeler üzerine oturtulmuş yalancı kemerler bulunmaktadır.
Vank Kilisesi; Bingöl’ün Kiğı İlçesi, Açıkgüney Köyü, Vank Mezrası’nda yer almaktadır. Açıkgüney Köyü dolmuşları ile mezraya ulaşım mümkündür.
Köye kuş uçumu 3 km mesafede ve yüksek bir tepede bulunan ve bu nedenle Perisuyu Barajı altında kalmayan Vank mezrasında, iki tepe arasında, dik bir yamaçtadır. En az 300 yıllık olduğu düşünülmektedir. Giriş (batı) cephesi düzgün kesme taş ile kaplıdır. Eserin en orijinal ve emek verilen bölümü kapısıdır. Kemerli olup eşik dâhil muntazam kesilip yontulmuş beyaz taştandır ancak tahrip olmuştur.
Kapıdaki taşlarda ve süslü alınlığı üzerinde değişik biçim ve büyüklükte çok sayıda haç işaretleri kazılıdır. Üzerinde pencere boşluğu vardır. Kapı girişinde taşa oyulmuş iki yuva vardır. Buradaki sanat değeri yüksek, kitabeli, hint cevizinden yapılma insanlı-hayvanlı figürlerin işlenmiş olduğu kabartmalı ve iki kanatlı olan kapının 1970’li yıllarda çalındığı söylenmektedir. Kapının demir söveleri Elazığ Müzesinde muhafaza edilmektedir. Çatısı dam şeklinde, düz ve toprakla kaplıdır. Dam suyunun akması için aslan ağızlı iki çörten konmuştur.
Yapının içi iki kısım olup ilk kısım büyük tonozlu hol ve payeye oturan kemerlerin ayırdığı, zemini kiremit karo ile kaplı, yuvarlak beşik tonozlu, ikinci mekân daha yüksek ve dardır. Toprak aşındığından temel taşları ortaya çıkmıştır. Nef kısmı kare planlı ve kubbelidir. Kubbesi sert tuğla örülüdür. Mihrap kısmı 90 cm yüksektedir. Buraya taş bir basamakla soldan çıkılır. Yarım daire şeklinde olup yanlarında simetrik birer niş vardır. Tabanda ortada, tuğladan, yarım metrelik bir sütun üzerinde düz bir tabla vardır. Kilisenin güney ve batı duvarlarında bazı taşlarda yazı kalıntıları görülmektedir.
Civardaki taş yığınlarından, bu alanda başka bir yapının ya da kiliseye ait bir bölümün daha bulunduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kilisenin güneyinde gri, düzgün kesme taştan yapılmış bir çeşme vardır. Kilisenin yanında yeni yapılmış evde de tarihi taşların kullanılmış olduğu, üzerlerinde hafif kazıma kuşlar, daire içinde haç, stilize buğday başağı gibi figürlerden anlaşılmaktadır. Yine üst kısımdaki maşatlıktan getirilmiş olduğu tahmin edilen, koyu gri bir mezar taşı üzerinde büyük bir tek haç kabartması görülmektedir.
Topraklık Kilisesi; Bingöl’ün Kiğı İlçesi Topraklık Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Köy dolmuşları ile ulaşım mümkündür.
Topraklık köyünün üst bitiminde, köye hâkim bir noktada bulunan kilise, ilk bakışta iki ayrı yapı gibi görünmektedir. 1800’lü yıllarda yapıldığı tahmin edilmektedir. Batı yönde çiçek ve bitki motifleriyle süslü, bej renkte mermerden dışa taşkın anıtsal tek bir giriş kapısı vardır. Kapı üzerinde kabartma olarak yapılmış bir kuş motifi vardır.
Kapının üstünde simetrik olarak yerleştirilmiş üç adet pencere açıklığı vardır. İç kısımda uzun duvarlarda üç adet, köşelerde birer paye üzerine oturtulmuş sağır (yalancı) kemerler görülmektedir. Tonoz kilise tavanı bu payeler üzerine oturmaktadır. Toprak olan üst tonoz örtünün büyük kısmı çökmüştür.
Kilisenin ön cephesi düzgün kesme taştandır, ön cephede işçilik göze çarpmaktadır. Diğer cepheler moloz taştandır. Anıtsal kapı çerçevesi, payeler, kemerler ve apsis çevresi düzgün ve yer yer de kırmızı renkli kesme taştan yapılmıştır. Güneydeki yapı ana giriş yeridir.
Yandaki, kiliseye bitişik yapının her yönü kapalı olup girişi kilise içinden sağlanmıştır. Bu bölümde de üç payeye oturmuş ikişer sağır kemer ve tavanın ortasında tonozu ortalayan ana kemer bulunmaktadır. Kiğı barajı altında kalmıştır.
Kiği Kalesi; Bingöl’ün Kiği İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Görgeç Tepe üzerindedir. Kalenin bulunduğu bölgeye özel araçla ulaşım mümkündür.
Kuzey ve batı yamaçları çok dik olan bir mevkide, güney ve doğu yönleri büyük ihtimalle kale beden duvarlarıyla korunmuş bir kaledir. Bingöl’ün üç önemli kalesinden biri kabul edilir. Kaleye çıkış güney taraftandır. Günümüze temel izleri ile duvar kalıntıları olan üç gözlü bir yapı ulaşmıştır.
Kayalar mimari işçilik göstermediğinden Urartulara tarihlenmemektedir. Kalenin yamaçlarında Selçuklu, Osmanlı ve daha erken dönem, ortaçağ seramiklerine rastlanır. Kaynaklarda M.S. 8-9. yüzyıllarda Bizanslı Herakliyus döneminde Erzincan tebaasına bağlı ve Kığıa’nın oğlu Tolon’un hâkimiyeti altında bulunduğu yazılıdır.
Kale çok sağlam olup, içindeki asker sayısı çokmuş. Ebu Ubeyde’nin İslam orduları başkumandanı olduğu dönemde Halit Bin Velid, Diyarbakır, Maden ve Palu Kalelerini zapt ettikten sonra, Kiğı Kalesi’ne gelmiş, Müslüman olan bir rahibin verdiği bilgiden de yararlanarak kurduğu bir planla Talon’u sinirlendirmiş ve Talon 1200 atlı askeriyle kaleden çıkmış, 300 kişilik İslam askeriyle Temuran (Bağlarpınarı) civarında savaşmıştır.
Bu sırada Talon öldürülmüş, askerleri bozguna uğratılmıştır. Talon’un karısı Marcanos Margrit, Halit Bin Velid’i kaleye davet etmiş, sonra da Müslüman olmuştur. Erzincan tarihinde bu kalenin Acemlerin akınına maruz kaldığı rivayet olunmaktadır. Kale’ye giren İranlıların halka işkence yaptıkları, evleri yakıp yıktıkları, erkeklerin çoğunu öldürdüklerinden bahsedilmektedir.
