Kayseri Kalesi; Kayseri’nin Melikgazi İlçesi, Cumhuriyet Mahallesi, Nazmi Toker Caddesi üzerinde yer alır.
Kayseri Kalesi’ne ait ilk bilgiye M.S. 3 yüzyılda İmparator Gordianus dönemindeki sikkelerde rastlanmaktadır. Romalılar’dan başlayarak Bizanslılar, Danişmentliler, Selçuklular, Dulkadiroğulları, Karamaoğulları ve Osmanlılar Kayseri Kalesi’nin iç ve dış surlarını tamir ve tadil etmişlerdir. Dış surların az bir bölümü ve iç surların önemli bir bölümü günümüze ulaşmıştır.
İç Kale:
Kale ve surlar, Kayseri’ye Türk fethi öncesinde bir “kale şehir” görünümü vermiştir. Batı ve kuzey duvarları M.S. 242 yılında, Roma İmparatoru III. Gordianus tarafından yapılan Kayseri dış kale surlarına ait olan İç Kale, M.S. 4. yüzyılın başında Bizans İmparatoru Justiniaus tarafından dış surların daraltılması esnasında, güney ve batı duvarlarının ilave edilmesiyle oluşturulmuştur.
Yamuk bir dikdörtgen biçimindeki İç Kale, Selçuklular, Karamanoğulları, Dulkadiroğulları ve Osmanlılar tarafından onarım görmüş ve bugünkü görüntüsünü bu onarımlar ve ilavelerle almıştır. Günümüzde müstakil bir yapı durumunda olan İç Kale, Selçuklu döneminden 1916 yılına kadar yerleşim yeri olarak kullanılmıştır.
Sonradan kale içine yapılan çarşının kaldırılması ve Arkeoloji Müzesi’nin buraya taşınması planlanmıştır. 18 burca sahip olan kalede ayrıca, Fatih Sultan Mehmet zamanında yaptırılan “Fatih Camisi” yer almaktadır. 13. 15. ve 16. yüzyıllara tarihlenen onarım kitabeleri bulunan yapının doğuda “Dizdar (Fatih) Kapısı ” ve güneyde “Altın (Arslanlı) Kapısı” olmak üzere iki kapısı bulunmaktadır.
İç Kale yamuk bir dikdörtgen biçiminde olup, Dış Kale’nin kuzey surlarına bitişiktir. Kale surlarında Selçuklu yapılarından alınmış devşirme parçalar dikkat çekmektedir.
Dış Kale:
Roma İmparatoru III. Gordianus tarafından M.S. 242 yılında inşa edilen ve şehri güney ve batıdan kuşatarak çevreleyen Dış Kale’nin bazı bölümleri halen ayaktadır. İç Kale’den batıya doğru yönelen kuzey surları Kapalı Çarşı’nın girişinden başlar, Düvenönü semtine ulaşır.
Buradan yine batıya doğru uzanan eski surlara ait bölümler ve Bizans döneminde buradan güneye dönüş yaptırılan surların büyük kısmı günümüze ulaşamamıştır. Ancak Yoğunburç’a yakın üçgen kesitli Bizans burçlarını kapsayan ve halen ayakta olan bir bölüm restore edilmiştir. Surların bu bölümünde iki kapı bulunmaktaydı.
Bunlardan biri Hatıroğlu Camisi’nin doğusunda kalan bölümdeki Boyacı Kapısı, diğeri Kayseri Lisesi’nin doğusunda kalan bölümündeki Kiçikapı’ydı. Doğu cepheden İç Kale’ye ulaşan surlarda ise biri Sivas diğeri Yenikapı olmak üzere iki kapı açıklığı bulunmaktaydı.
İç Kale’nin kuzeydoğuya doğru uzanan bir surla kuşatılmış olduğu buradaki kalıntılardan anlaşılmaktadır. Ok Burcu da bu bölümde bulunmaktadır. Bu surlar üzerinde ayrıca meydana açılan meşhur “Meydan Kapısı” bulunmaktaydı.
Roma döneminde dış akınlara karşı yapılan; sığınma yerleri, gözetleme kuleleri ve burçları bulunan dış surların günümüzde sadece bazı bölümleri ayaktadır.
