Aksaray: Bahattin Samanlığı Kilisesi

Bahattin Samanlığı Kilisesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Belisırma Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezinden Belisırma Köyüne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçları ile ulaşmak mümkündür.

Tek nefli, tek apsisli beşik tonozla örtülmüştür. Kilisenin kuzey ve güney duvarlarında bulunan nişler, İsa’nın yaşamını konu alan İncil kaynaklı geniş bir siklusla bezenmiştir. Freskolar 10’uncu yüzyılın ortası ile sonu arasına veya 11’inci yüzyılın birinci yarısına tarihlenmektedir.

Apsis kubbesinde tahtta İsa, Mikail, Cebrail ve madalyonlarda Petrus ve Paulus; zafer kemerinde İsa ve iki melek, kemer içinde peygamberler, güney tonoz yarısı üst şeritte (Meryem’e) Müjde, Ziyaret, Su Deneyi, Beytüllâhim’e Yolculuk; batı tonoz alınlığında (İsa’nın) Doğum; kuzey tonoz yarısı üst şeridinde Üç Müneccimin Tapınması, Yusuf’un Rüyası, Mısır’a Kaçış; güney tonozun yarısı alt şeridinde Masum Çocukların Öldürülmesi, Zekeriya’nın Öldürülmesi, Elizabeth’in Takip Edilmesi; kuzey tonozdaki alt şeritte İsa’nın Tapınağa Takdimi, Vaftizci Yahya’nın Görevlendirilmesi; güney duvarın doğusundaki nişte Lazarus’un Diriltilmesi; batısındaki nişte Kudüs’e Giriş; batı duvarın güneyindeki nişte Son Akşam Yemeği; kuzey duvarın batısındaki nişte İhanet sahnesi, İsa Çarmıhta, İsa’nın Gömülmesi; doğusundaki Mezar Başında Kadınlar, Anastasis (İsa’nın cehenneme inmesi), İsa’nın iki Meryem’e Görünmesi konuları işlenmiştir.

Paylaşın

Aksaray: Direkli Kilise

Direkli Kilise; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Belisırma Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezinden Belisırma Köyü’ne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçları ile ulaşmak mümkündür.

Kilisenin kapalı Yunan Haçı tipindeki planı, dört serbest direkli tasarlanmıştır. Manastır mekânlarını barındıran kayanın vadiye bakan cephesi dört paye ile üç bölüme ayrılmış, üstte kör kemerli bir frizle sınırlandırılmıştır. Batıdaki bölüm, giriş holü kapısını ve üzerindeki katın penceresini; ortadaki bölüm, kilise narteksinin girişini; doğudaki bölüm, kilisenin ikiz penceresini içermektedir.

Orijinalde ahşap bir tavanla iki kata ayrılan holün güneyinde iki oda, doğusunda ise kilise ile şapel yer alır. Kilise dört serbest destekli kapalı Yunan Haçı tipinin bir temsilcisidir; merkezi pandantifli kubbe, haç kolları beşik tonozlu, köşe mekânları düz tavanlıdır. Basit korkuluk levhalarıyla sınırlanan üç apsis birer altar barındırır.

Güneyindeki beşik tonozlu şapelin zemininde ve güney duvarındaki nişte, ayrıca kilise ve şapelin nartekslerinin zemininde mezarlar görülür. Kuzey yan apsis ve ana apsisteki silmede yer alan kitabe yardımı ile freskolar İmparator II. Basileios ve VIII. Konstantinos’un birlikte hüküm sürdükleri 976-1025 arasına tarihlenmektedir. “(Senin) hizmetkârın (..bani adı..)’in (kurtulması) ve günahlarının affı için” – “(bu kilise) İmparator Basileios ve Konstantinos döneminde (inşa edilmiştir veya bezenmiştir).”

Ana apsis kubbesinde iki başmelek ve Petrus ile Paulus tasvirleriyle genişletilmiş bir Deesis; alttaki şeritte ortada Meryem Orans, iki yanında dörder piskopos; kuzey yan apsis kubbesinde Meryem ve Çocuk İsa, yanlarda Zekeriya, Yoakim ve iki melek; alttaki şeritte üç piskopos ve bir martir; zafer kemeri alınlığında İsa ve iki melek, iç yüzeyinde madalyonlar içinde peygamberler görülmektedir. Ayrıca duvar yüzeyleri ve payelerde aziz, martir ve martirelerin tasvirleri izlenmektedir.

Paylaşın

Aksaray: Sümbüllü Kilise

Sümbüllü Kilise; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ihlara Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezinden Ihlara Kasabasına her saat toplu taşıma araçları ile ulaşmak mümkündür.

Kilise tek nefli uzunlamasına dikdörtgen planlı tasarlanmıştır. Manastır mekânları iki kat halinde kaya kütlesine oyulmuştur. Altta kilise, üstte ise bir merdivenle ulaşılan cepheye paralel beşik tonozlu bir mekân vardır.

Cephe altta kabaca şekillendirilmiş, buna karşılık üstte duvar payeleri ile beş mekan birimine ayrılmış, bu bölümlere yuvarlak kemerli kapılar ve kör nişler yapılmıştır. İtina ile işlenmiş kör arkadlı bir silme cepheyi üstte sınırlamaktadır.

Tek nefli kilisenin düz tavanına doğuda basık bir kubbe oyulmuştur. Kuzey ve güneyde yer alan yan odalar doğuda birer apsisle sonuçlanır. Güneydeki mekân düz tavanlı, kuzeydeki beşik tonozludur. Batıda yer alan narteks, kilise ve güney yan odayla bağlanmaktadır. Freskolar 10’uncu ve 12’inci yüzyıllar arasına tarihlenmektedir.

Apsis kubbesinde Mikail ve Cebrail arasında Meryem Blakhernatissa; alt şeritte piskoposlar; güneydeki odanın güney duvarında Müjde; apsisinde Koimesis (Meryem’in ölümü); kuzeydeki odanın apsisinde İsa’nın Tapınağa Takdimi; ana mekânın kubbesinde İsa Pantokrator, güney duvarında Fırında Üç İbrani Genci ve diğer azizler tasvir edilmiştir.

Paylaşın

Aksaray: Kırkdamaltı Kilisesi

Kırkdamaltı Kilisesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Belisırma Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Düzensiz altıgen planlı kilise düz tavanlıdır; tavan doğuda apsis önünde iç bükey oyulmuştur. Yıkılan apsis, giriş şeklinde kullanılmaktadır ve orijinal kapı kuzey duvardadır. Duvarlarda yer alan nişlerin çoğunlukla sonradan yapıldığı, freskoları tahrip etmelerinden anlaşılmaktadır. Kilisenin zemininde ve nişlerinde mezarlar görülür.

Kuzeybatıdaki niş üzerinde yer alan ve Martir Georgios ile birlikte tasvir edilmiş banileri gösteren freskonun kitabesine göre kilise, “Amirarzes” (özel askeri kuvvetlerini yetiştirmesi için kendisine tımar arazisi verilmiş komutan) Basileios’un eşi Tamara tarafından II. Sultan Mesud ve İmparator II. Andronikos’un hüküm sürdükleri dönemde -1283 ile 1295 yılları arasında- dekore edilmiştir.

Kitabenin metni şöyledir: “Şerefli Büyük Martir Aziz Georgios adına kurulan bu tapınak Amirarzes Basileios Giag(oupes)’in eşi ve karşıda resmedilmiş olan Tamara’nın yardımlarıyla büyük istek ve güçlüklerle muhteşem bir şekilde dekore edilmiştir. Ey çilekeş Kapadokyalı Martir Georgios. Yüceler yücesi, soylular soylusu Büyük Sultan Mesud’un hükmü altında, Andronikos Efendimiz Romalılar üzerinde hüküm sürerken…” Tasvirde elinde bir kilise maketiyle gösterilen baniye, muhtemelen Gürcü asıllı bir prensestir.

Kilisenin tavanındaki diğer bir kitabede bu yapıya bağışladığı araziden söz edilmektedir: “Ben naçiz Tamara, yaptırdığım bu tapınak için yamaç üzerindeki bir üzüm bağının arazisini, Şiara Phatenes’ten satın almış olduğum bağı bağışlıyorum.” Bani freskosunun sağındaki mezar nişinde ise, kısmen silinmiş üçüncü bir kitabe yer alır: “Ruhumu günahlardan arındır, öyle ki, bir din adamının ruhu kadar arındır. … senin hizmetkârın…” ifadesi yer almaktadır.

Sol tarafı yıkılmış apsis kubbesinde Deesis sahnesi; alttaki şeritte Piskopos Athenogenes, Blasios, Nikolaos ve Diakon Stephanos; zafer kemeri içinde Kosmas, Damianos, Thalelaios ve Rafael; kuzeydeki kapı alınlığında Georgios; tavanda kapı hizasında Sergios, Bakhos, Leontios; tavanda batıda Metamorphosis (başkalaşım); güneyde çarmıhta İsa; doğuda İsa’nın Göğe Yükselişi; kuzeybatı duvarda Georgios; baniler ve Georgios; Koimesis (Meryem’in ölümü); güneybatı duvarda (İsa’nın) Doğumu, Marina Belzebuth; güney duvarda Georgios ve Demetrios; ayrıca bazı aziz tasvirleri görülmektedir.

Paylaşın

Aksaray: Ala Kilise

Ala Kilise; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Belisırma Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. İlçe merkezinden Belisırma Köyüne günün belirli saatlerinde toplu taşıma araçları ile ulaşmak mümkündür.

Anıtsal boyutlardaki kapalı Yunan Haçı tipindeki kilisede kubbe köşe odalarını sınırlayan duvarlar üzerinde yükselmektedir. Merkez mekân ve haç kolları, kubbe, köşe odaları beşik tonozla örtülüdür. Duvarları ve örtü sistemini kaplayan freskoları kısmen harap olmuş, mevcut sahneler ise kaim bir kir ve is tabakası altında kalmıştır. Manastır mekânlarını içeren kaya kütlesinin cephesi, üstten kör kemerli bir kornişle sınırlanan ve dört payenin oluşturduğu dikine üç bölümden ibarettir.

Her bir bölüm iki silme ile üç yatay şeride ayrılmıştır. Üstteki şerit hepsinde kör kemerli bir arkadla bezenmiştir. Soldaki dikine bölüm diğer kısımların iki katı genişliğinde olup kilisenin giriş kapısını da içine almaktadır. Ortadaki bölümün alt kısmında, üçgen alınlıklarla taçlandırılan at nalı kemerli iki sağır niş izlenmektedir. Sağdakinde manastırın diğer mekânlarına geçişi sağlayan kapısı vardır.

Freskolar 10’uncu yüzyılın sonu veya 11’inci yüzyılın birinci yarısına tarihlenmektedir. Güneydeki haç kolunun güney alınlığında Ziyaret; kuzey haç kolunun kuzey alınlığında İsa’nın Doğumu; batı alınlığında Anastasis (İsa’nın Cehenneme İnmesi); batı haç kolunda güney alınlığında Kudüs’e Giriş; kuzey alınlığında Son Akşam Yemeği; güneybatı köşe mekanı kuzey duvarında Fırında Üç İbrani Genci; güney duvarında Mısırlı Meryem’in Takdis Edilmesi, Zosimus’un Mısırlı Meryem’e Paltosunu Vermesi ve aziz tasvirleri işlenmiştir.

Paylaşın

Aksaray: Bezirhane

Bezirhane; Akaray’ın Güzelyurt İlçesi, Belisırma Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Ala Kilise’nin bitişiğinde kayalara oyularak yapılmış olan Bezirhane’ye, kemerli bir girişle ulaşılmaktadır. Bezirhane içerisinde ahşap malzemeden yapılmış bezir yağı havuz teşkilatı bulunmaktadır. 12-13’üncü yüzyıllar arasına tarihlenen Bezirhane, tek nefli uzunlamasına dikdörtgen planlıdır.

Yapının tavan ve duvarlarında yer alan Vaftiz, Metamorfosis, Fırında Üç İbrani Genci, Deesis, Aziz ve Martirler sahnesinin bulunduğu freskolar aşırı nem sonucu tahrip olmuştur. Bezirhaneler yapıldığı dönemlerde bölge halkının aydınlatmada kullandığı bezir yağı üretim yerleridir.

Izgın adı verilen bir ot türünün bezirhanede ezilip işlenmesinin ardından ottan çıkarılan yağın işlenmesi sonucunda bezir yağı elde edilirdi. Elde edilen yağlar, kiliseler, kaya oyma mekanlar ile yeraltı şehirlerinin, kandiller vasıtası ile aydınlatılmasında kullanılırdı.

Paylaşın

Aksaray: Ağaçaltı Kilisesi

Ağaçaltı Kilisesi; Akaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ihlara Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Ağaçaltı (Daniel Pantonassa) Kilisesi serbest haç planlıdır. Merkez mekanı yüksek kasnaklı bir kubbeyle, haç kolları beşik tonozla örtülüdür. Preikonaklast teknikle yapılan kilisedeki freskler 9-11’inci yüzyıl arasına tarihlenmektedir.

Merkez mekâna açılan ana apsis ve güney yan apsis yıkılmıştır. Kuzeybatıdaki köşe odası beşik tonozludur; oda yuvarlak kemerli açıklıklarla kuzey ve batı haç kollarına bağlanır. Bugün yapıya yıkık olan ana apsisten girilir. Orijinal girişleri batı kolun güney ve kuzeybatı köşe odasının kuzey duvarındadır.

Güney haç kolu tonozunun doğu yarısında müjde; alınlığında ziyaret, doğum; batı yarısında üç müneccimin gelişi; kuzey haç kolu tonozunun doğu yarısında Mısır’a kaçış; alınlığında vaftiz; batı yarısında Koimesis (Meryem’in ölümü); batı haç kolu tonozunda bitkisel ve geometrik süslemeler, simurv tasviri; alınlığında Daniel Aslanlar Arasında; kubbede İsa’nın Göğe Yükselişi; kasnağında Havariler ve Peygamberler izlenmektedir.

Paylaşın

Aksaray: Yılanlı Kilise

Yılanlı Kilise; Akaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ihlara Beldesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Serbest Yunan Haçı planında tasarlanmıştır. Kilisenin güneyinde yer alan dehlizden beşik tonozlu nartekse geçilir. Narteksin kuzeyinde, enlemesine dikdörtgen planlı küçük bir mezar şapeli yer alır. Geniş ve yüksek kemerli bir geçit kiliseyle narteksin bütünleşmesini sağlar. Kuzey, güney ve doğudaki dar haç kolları, tavanı kabartma bir haçla bezeli merkez mekânı çevreler. Doğudaki apsis basit korkuluk levhalarıyla sınırlanır ve bir altar içerir.

Freskolar 9’ncu yüzyıla veya 11’inci yüzyılın birinci yarısı ile 12’nci yüzyıl arasına tarihlenmektedir. Narteks tonozunda ve batı duvarında Son Yargı; kuzey duvarında -bugün mevcut olmayan bir sahne- Lazarus’un Diriltilmesi, Kudüs’e Giriş; doğudaki kemerin iç yüzeyinde ortada İsa, yanlarda melekler, alttaki payelerde kuzeyde Yoakim, Anna, güneyde Zekeriya, Elizabet; doğu haç kolunun tonozunda kuzeyde (Meryem’e) Müjde, güneyde Ziyaret; altında Ioannes Prodromos, loannes Khrysostomos; zafer kemeri doğu yüzünde Stephanos ve Gamaliel; iç yüzünde Süleyman, İlyas, Davud, Enok; ap¬sis kubbesinde İsa’nın Göğe Yükselişi; alttaki şeritte ortada tahtta Meryem ve Çocuk İsa, yanlarda Flavariler-Simeon, Thomas, Yahya, Lukas, Paulus, Petrus, Matta, Markus, Bartolomeus, Yakub, Philippus; kuzey haç kolu tonozun¬da batıda Basileios, doğuda Gregorios; duvarda altta Son Akşam Yemeği, üstte Çarmıhta İsa; güney haç kolu tonozunda batıda Athenogenes, doğuda Nikolaos, ortada Mikail ve Cebrail; duvarda altta Koimesis (Meryem’in ölümü), üstte Konstantin ve Helena; güneydeki dehlizin güney duvarında Mısırlı Meryem’in Komminyonu (takdisi), Mısırlı Meryem’in Gömülmesi; batı duvarında Daniel Arslanlar Arasında; kuzeydeki mezar şapelindeki arkosoliumda Deesis sahneleri izlenmektedir.

Ayrıca batı duvarında yılanlar tarafından saldırıya uğramış dört kadın bulunmaktadır. Birinci kadın, çocuklarını terk eden bir kadındır; sekiz yılanın saldırısına uğramış ve her yerinden ısırılmaktadır. İkinci kadın, çocuklarını beslemediği için iki yılan tarafından göğüslerinden ısırılmaktadır. Üçüncü kadın, iftirada bulunduğu için dilinden ve dördüncü kadın ise itaatsizliğinden dolayı kulaklarından yılanlar tarafından ısırılarak cezalandırılmaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Ihlara Vadisi

Ihlara Vadisi; Akaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ihlara Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Tarihi kaynaklardaki adı Peristremma olan Ihlara Vadisi bitki örtüsü, kilise ve şapelleriyle; doğa, tarih, sanat ve kültür olgusunun bir araya geldiği nadir alanlardandır. Ihlara Vadisi dünya üzerindeki kanyonlar arasında önemli bir yere sahiptir. 18 kilometre uzunluğunda, ortalama 150 metre derinliğinde ve 200 metre genişliğinde, bünyesinde binlerce yaşam alanı bulunan Ihlara Vadisi, diğer kanyonlardan farklı olarak geçmiş dönemlerde içerisinde insanların yaşadığı dünyanın en büyük kanyonu olma özelliğini taşımaktadır. Ihlara Vadisini şekillendiren ve vadiye hayat veren Melendiz Nehri buradaki yaşamın ana kaynağıdır. Vadiyi çevreleyen kayaçların kolay yontulmasıyla oluşturulmuş yüzlerce kilise ve kaya oyma mekan, vadiyi dünyanın en önemli kültür ve medeniyet merkezlerinden biri haline getirmiştir.

Ihlara Vadisi, tektonik yükselmeler ve Hasandağı volkanının püskürmesinin ardından çöküntüye uğrayan alan üzerinde ilerleyen Melendiz Çayı’nın binlerce yılık aşındırması sonucunda oluşmuştur. Melendiz Çayı, Ihlara Vadisi boyunca araziyi derin ve sarp bir biçimde yarmak suretiyle, vadi boyunca görkemli ve çarpıcı güzellikler meydana getirir. Melendiz Dağları’ndan kaynaklarını alan küçük akarsular birleşerek, güneydoğu-kuzeybatı yönünde akar ve Mamasın Barajı’na ulaşır. Melendiz Çayı, vadi boyunca otuza yakın menderes çizer. Ilısu ile Selime arasındaki uzaklık kuş uçuşu 10 kilometre olmasına karşılık, akarsuyun menderesler çizerek akması nedeniyle gerçek uzaklık 18 kilometreyi bulmaktadır.

Ihlara Vadisi’nin dikkat çeken bir başka özelliği ise doğasıdır. Duvar gibi dik, derin ve dar vadinin tabanındaki suyun kenarında, bağlar ve bahçelerden oluşan yoğun bir yeşillik şeridi yer alır. Sanki doğa kendini vadi içine gizlemiştir. Vadi çevresinde bozkır görünüşlü ve cılız bitki örtüsü hâkimdir. Vadinin yamaçlarına geldiğinizde ise zengin ve yeşil bir doğa parçasının vadi içinde saklandığını görürsünüz. İşte bu gizlenmiş olma durumu, vadinin özel yerini de belirlemiştir. Vadi tabanında bölgedeki karasal iklimden farklı olarak, Akdeniz iklimine yakın bir iklim görülmektedir. Vadi tabanı bu özelliği ile doğal bir mikroklima alanıdır. Buna bağlı olarak vadi tabanında başta Antep fıstığı olmak üzere çok çeşitli bitkiler yetişmektedir.

Ihlara Vadisi’ndeki kayalara oyulmuş freskli kiliseler korunarak, eşine rastlanmayan bir tarih hazinesi olarak günümüze ulaşmıştır. Hıristiyanlığın ilk yıllarından itibaren kayaların rahatlıkla kazılmasıyla meydana getirilen bu freskli kiliseler ve iskân yerleri 14 kilometre boyunca Ihlara’dan Selime’ye kadar devam eden Ihlara Vadisi içerisinde yer alırlar. İlk çağlarda Kapadokya Irmağı’nın (Patamos Kapadokus) ortasında tabiatla tarihin bir arada bulunduğu Ihlara Vadisi’ndeki bu kiliselerin ilk örnekleri MS IV. yüzyıla kadar görülmektedir. Kiliselerin resim tekniği iki kısma ayrılabilir. Ihlara civarındaki kiliseler “Kapadokya Tipi” olarak bilinen özellikler gösterirler. Bunlara örnek olarak: Eğritaş, Ağaçaltı, Kokar, Pürenliseki ve Yılanlı Kiliseleri verilebilir. Belisırma bölümünde bulunanlar ise “Bizans Tipi” resimlerle süslüdür.

Paylaşın

Aksaray: Aziz Gregorius Kilisesi

Aziz Gregorius Kilisesi; Akaray’ın Güzelyurt İlçesi, Yeni Mahallesi, Cevizli Soka üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Kapadokya’daki en erken Hıristiyanlık Dönemi eserlerinden birisi olup, Ortodoks dünyası için büyük önem taşımaktadır.  Kilise İmparator Theodosius tarafından, Nenezili din bilgini Aziz Gregorius Theologos adına 385 yılında kapalı haç planında inşa edildi.

Daha sonra çeşitli değişikliklere uğrayan kilisenin çan kulesi minare haline getirilerek camiye çevrildi. Kilise Cami’nin apsisinde bulunan ahşaptan yapılmış ve üzeri kök boyayla boyanmış ikonastasis, kilisenin camiye çevrilmesiyle yerinden taşınarak mihrap olarak düzenlendi.

Ahşap oymacılığının en güzel örneklerinden biri olan bu eserin yanı sıra Rus Çarı II. Nikola tarafından gönderilen ahşap anbon, ikonastasisi tamamlar niteliktedir. Bahçenin kuzeyinde ibadethanenin misafirhanesi bulunmaktadır. Kilise Cami’nin yanında otuz beş basamak merdivenle inilen yer altı suyu, ayazma, bulunmaktadır.

Paylaşın