Freytag’ın üçgeni olarak da bilinen Freytag’ın Piramidi, bir dramanın hikaye örgüsünü beş ayrı bölüme ayıran bir anlatı yapısıdır. Freytag’ın Piramidi,, hikaye anlatıcılarının yüzyıllardır kullandığı beş perdelik yapının bir çeşididir.
Haber Merkezi / Freytag Piramidi’nin yapısı antik dünyanın iki eserinden ödünç alınmıştır; Yunan filozofu Aristoteles’in Poetikası ve şair Horace’ın “Ars Poetica”sı.
Alman oyun ve roman yazarı Gustav Freytag, Freytag Piramidi’ni, on dokuzuncu yüzyılda yazılmış beş perdelik olay örgüsünün genel bir bakışını sunan Die Technik des Dramas (Drama Tekniği) adlı eserinde tanımladı.
Freytag, bir dramanın veya dramatik eserin yükselen ve alçalan aksiyonunu, Aristoteles’in üçgenine benzer bir piramit yapısı içinde, ancak iki ek olay örgüsü öğesi ile tamamladı.
Freytag’ın Piramidi’ndeki beş perde, açıklama (serim), yükselen hareket, doruk noktası, düşen hareket, sonuç veya çözümdür. Senaryo yazarları, romancılar ve oyun yazarları bugün hala Freytag’ın Piramidi’ni bir plan olarak kullanıyorlar.
Freytag Piramidi’nin konu öğeleri:
Açıklama: Giriş veya Perde I olarak da bilinen açıklama, hikayenin ortamını, zamanını ve yerini, ayrıca ana karakterleri ve hikayenin atmosferini belirler. Açıklama ayrıca okuyucuya veya izleyiciye her karakterin arka planı ve birbirleriyle nasıl ilişki kurdukları hakkında bilgi verir.
Bu ilk perdenin en önemli unsuru, heyecan verici veya ilgi çekici bir olay aracılığıyla hikayenin birincil çatışmasının önerilmesidir. Freytag’ın Piramidi’nde açıklama, yapının soldaki en alt kısmıdır.
Yükselen hareket: Freytag’ın Piramidi’ndeki II. Perde’de, “yükselen hareket” olarak adlandırdığı hikaye, kahramanların hedeflerine doğru ilerler.
Hareket, yeni karakterlerin tanıtılmasıyla daha da yükselir; birincil düşman ve diğer karakterler için işleri daha da karmaşık hale getiren diğer düşmanlar. Yükselenhareket, piramidin orta sol kısmıdır, açıklamanın hemen üzerindedir.
Doruk noktası: Freytag’ın Piramidi’ndeki üçüncü perde, bir dönüm noktasını işaret eden ve olay örgüsü yapısındaki en yüksek noktayı işgal eden hikayenin parçasıdır. Doruk noktası, ana karakterin kaderini belirleyecek olaylar dizisini önceden haber verir.
Hikayenin ikinci yarısını oluşturan bu olaylar dizisi, karşı oyun olarak da bilinir ve ana karakterin seçimlerinin yarattığı ve hikayenin geri kalanında onları etkileyen dış faktörleri temsil eder.
Düşen hareket: Freytag’ın Pyramid’deki IV. Perde, hikayenin sonucunu önceden haber verir. Kahramanlar ve düşmanlar arasındaki çatışma yakında bir sonuca ulaşacaktır, ancak Freytag ayrıca başarılı bir dramanın aynı zamanda bir “son gerilim” duygusuna sahip olacağını da belirtir: sonucun beklendiği gibi bitmeme olasılığı.
Freytag’ın Pyramid’de düşen hareket, önceki üç perdeden ayrı bir yaydır.
Sonuç: Beşinci ve son perde olan sonuç, aynı zamanda çözüm, sonuç veya felaket anı olarak da bilinir, hikayenin sonudur. Ya mutlu bir sondur, kahraman amacına ulaşır, ya da trajik bir sondur.
Yazarlar sonuç bölümünde başıboş uçları bir araya getirir ve izleyicilere bir katarsis anı sunar: Hikayenin geriliminin dağılmasına izin veren bir dizi olay. Piramidin en alt sağ tarafı, düşen hareket yayının hemen altında, sonuç bölümünün yeridir.
Freytag’ın Piramidi örneği
William Shakespeare’in Romeo ve Juliet’i, Freytag Piramidi’nin bir hikaye yapısına uygulanmasının ders kitabı örneğidir.
Açıklama: Girişte izleyiciler, Romeo ve Juliet’in merkezindeki İtalya’nın Verona kentinden iki aile olan Montague’ler ve Capulet’lerle tanışır. Ayrıca iki aile arasındaki uzun süredir devam eden kan davasını da öğrenirler.
Yükselen hareket: Aşıklar tanışır ve çılgınca aşık olurlar. Arkadaşlarının ve ailelerinin itirazlarına rağmen Romeo ve Juliet evlenir ve bu da hikayenin aksiyonunu doruk noktasına doğru iter.
Doruk noktası: Bir çift cinayet, aşıkların mutluluğunun dağılmasına neden olur. Juliet’in kuzeni Tybalt, Romeo’nun arkadaşı olan Mercutio’yu öldürür. Romeo da Tybalt’ı öldürür. Suçlar, çifti ayrılmaya ve umutsuz bir plan yapmaya zorlar.
Düşen eylem: Juliet, babasının ayarladığı bir evliliğe boyun eğmek yerine sahte bir ölüm planlar; ölüm benzeri bir duruma sokan bir iksir içer. Ayrıca planını Romeo’ya gönderdiği mektupta ana hatlarıyla anlatır.
Sonuç: Ancak mektup Romeo’ya ulaşmaz ve Romeo Juliet’in cesedini bulur. Juliet’in öldüğüne inanarak zehri içer. Juliet uyandığında Romeo’nun öldüğünü görür ve bir hançerle kendi canına kıyar.
