Diyarbakır: Silvan Kalesi

Silvan Kalesi; Diyarbakır’ın Silvan İlçesi, Camii Mahallesi, Evli Beden Caddesi üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Silvan Kalesi’nin ilk ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Bazı araştırmacılara göre İ.Ö. 77 yılında Büyük Tigran Krallığının başkenti olarak kurulduğunda kent surları inşa edilmiş, daha sonra Bizanslılar döneminde esaslı bir onarım yapılmış ve bazı eklentilerle son şeklinini almıştır.

Hamdaniler ve Mervaniler yönetiminde iken kaleye yeni burçlar ve surlar eklenmiş, kale daha müstehkem bir duruma getirilmiştir. Kale kalker taştan inşa edilmiş olup kareye yakın planlı, içkale, dış sur ve dış suru çevreleyen ikinci bir surdan oluşmaktadır. İki katlı olarak inşa edilen kale doğudan batıya 600, kuzeyden güneye 500 metre, toplam 2200 metre uzunluğundadır. 50 burcu ve dokuz kapısı bulunmaktadır.

Dördü güney, ikisi kuzey, ikisi batı, biride doğu yönünde olan kapılardan bugün ismi bilinenler şunlardır: Meyhane Kapısı, Boşat Kapısı, Kulfa Kapısı, Aşağı Mahalle (deri jer) Kapısı,Burcu Şah Kapısı ve Diyarbakır Kapısı. Dörtgene yakın bir plan şemasında yapılmıştır. Kalenin burç ve kapıları üzerinde Eyyubilere, Artuklulara ve Mervanilere ait çeşitli yazıtlar bulunmaktadır

Paylaşın

Diyarbakır: Silvan, Karabehlül Camii

Karabehlül Camii; Diyarbakır’ın Silvan İlçesi, Kale Mahallesi, Karabelül Bey Caddesi üzerinde yer almaktadır.

Camiye, şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yapım tarihi bilinmeyen yapının, dönemin Diyarbakır Valisi İskender Paşa mahiyetinde bulunan Silvanlı Şeyh Ahmet zade Elvend Bey’in oğlu Karabehlül Bey tarafından yaptırıldığı rivayet edilmektedir.

Yapı kare plan şemasında inşa edilmiş olup önünde beş gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Cami mekanı yüksek bir kasnağa oturtulmuş tek kubbeyle örtülmektedir.

Paylaşın

Diyarbakır: Silvan, Ulu Camii

Ulu Camii; Diyarbakır’ın Silvan İlçesi, Kale Mahallesi, Karabehlül Bey Caddesi üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yapı Artuklu döneminden kalan bezemesi ve mimarisiyle bir abide olan nadide eserlerden biridir. Caminin yapım tarihiyle ilgili bilgiyi kubbe kasnağında yer alan Artuklulardan Timurtaş’ın oğlu Necmeddin Alpi’nin kitabesinden öğrenmekteyiz.

Yapı 1227 yılında Eyyubiler döneminde onarılmış ve camiye bazı eklemeler yapılmıştır. Halk arasında camiye ‘Acem yapısıdır’ diyenler de vardır. Bunun nereden kaynaklandığı tespit edilememiştir. Dikdörtgen plan şemasında inşa edilen yapının üzerini basık, piramit bir külah örtülüdür.

Paylaşın

Diyarbakır: Ambar Çayı Köprüsü

Günümüzde sadece kemer ayağı kalıntıları bulunan Ambar Çayı Köprüsü, Diyarbakır-Silvan güzergahında, Ambar Çayı üzerinde yer almaktaydı.

Yazılı kaynaklarda 20 gözlü olduğu belirtilen köprünün yıkılmadan önce tesbit edilebilen kitâbelerinden, ilk yapının inşa tarihinin 10. yüzyıla kadar geri gittiği ve dört satırlık neshî hatla yazılmış bir diğer kitâbeden de, yapının, Artukoğullarından Rükneddîn Mevdûd bin Mahmud tarafından 1223 tarihinde tâmir ettirildiği anlaşılmaktadır.

Sözkonusu kitâbede, bina emini olarak (el-bennâ) Osman bin Takâk gulâm el-üstâd Cafer bin Mahmud el-Halebî adının zikredildiği bilinmektedir.  Tamamen yıkılmış olan ve ana yapım malzemesi kalker olan köprünün hemen yanında betonarme bir köprü görülmektedir.

Paylaşın

Diyarbakır: Çüngüş Köprüsü

Çüngüş Köprüsü; Diyarbakır’ın Çüngüş İlçesi, Karşıyaka Mahallesi sınırları içerisinde, Çüngüş Çayı üzerinde yer almaktadır.

Köprünün üzerinde dönemini ve yaptıranını belirten bir yazıt bulunmamaktadır. Köprü tek gözlü, sivri kemerli, üstü düz köprüler grubuna girmektedir. Plan ve mimari açıdan XVII. Yüzyılda yaptırıldığı tahmin edilmektedir.

Tek gözlü ve sivri kemerli olan köprünün ana yapım malzemesi yöreden elde edilen sarı kalker taşıdır. Köprünün ayakları doğal kayalara oturtulmuştur. 18,72 m uzunluğunda, 5m genişliğinde ve 15,20 m yüksekliğindedir.

Kemer açıklığı ayakların kayalara oturduğu uçlarda 10 m’dir. Zamanla bozulan doku aynı teknikle onarılmamış, daha az işçilik gerektiren moloz malzemeyle yenilenmiştir.

Üst döşeme de yakın zamanda belediye tarafından kilitli parke taşıyla kaplanmıştır. Memba yüzeyinde farklı dönemlere ait işaretler tespit edilmiştir. Köprünün memba yüzünden yaklaşık 10 m kadar ileride taş kalıntılar tespit edilmiştir.

Paylaşın

Diyarbakır: Devegeçidi Köprüsü

Devegeçidi Köprüsü; Diyarbakır’ın Yenişehir İlçesi, Bozek Köyü sınırları içerisindedir. Diyarbakır – Ergani karayolunun 25. km’sinde yolun sol tarafında, yoldan yaklaşık 100 m kadar içeride, Devegeçidi Suyunun üzerindedir. 

Üzerindeki kitabeden anlaşıldığı üzere 1218 yılında Artuklu hükümdarı Melik Salih Mahmut döneminde Mimar Cafer İbn Mahmud tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Ana malzemesi tamamen bazalt taş olan köprü eşit büyüklükte olamayan yedi gözden oluşmaktadır.

Köprü yedi kemerli gözü ile dik köprüler grubuna girmektedir. Kemer gözlerinden yarım daireli üç kemerden sonra köprü kırılma yaparak devam etmektedir. Köprünün uzunluğu 119 m, genişliği de 6,40 m’dir. En büyük kemer açıklığı 13,70 m.’dir. Köprüde sağır sivri kemer içerisine yazılan kitabe dışında süsleme niteliği taşıyan herhangi bir unsura rastlanmamıştır. Köprünün çevresi piknik alanı olarak düzenlendiğinden köprü ulaşıma açık bir şekilde kullanılmaktadır.

Paylaşın

Diyarbakır: Haburman Köprüsü

Haburman Köprüsü; Diyarbakır’ın Çermik İlçesine bağlı Haburman Köyü sınırları içerisinde, Sinek Çayı üzerinde yer almaktadır.

Köprü üzerindeki kitabesinden anlaşıldığı üzere 1179 yılında Artuklular Döneminde yaptırılmış olduğu anlaşılmaktadır. Yapının ana malzemesi olarak kalker taş hâkimdir. Yanlara eğimle inen, ortadaki büyük ana kemer ile her iki yanındaki birer boşaltma gözünden oluşan yapı, üç gözlü bir köprüdür.

Su üzerinde düz bir aksla devam etmeyip, boşaltma kemerinin de yer aldığı doğu kısmı kırılmaktadır. Köprünün yanlarında korkuluklar bulunmaz. Toplam uzunluğu 95,5 m, genişliği 5,5 m.dir. İki kademeli üçgen gövdeden oluşan sel yaranların üstü de aynı biçimde yükselen külahlarla tamamlanmıştır. Özenli bir taş işçiliğinin sergilendiği sel yaranların önüne yakın zamanda eklenen duvarla destek verilmiştir.

Üzerinde 1927 yılında onarılmış olduğuna dair bir kitabe bulunmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Diyarbakır Valiliğinin beraber yürüttüğü “GAP Bölgesinde Sele Maruz Kalan Alanlarda Sel Riskinin Azaltılması Hibe Programı”na Çermik Kaymakamlığı’nca başvuru yapılmış ve başvuru AB tarafından uygun görülerek köprünün restorasyonu gerçekleştirilmiştir.

Paylaşın

Diyarbakır: Halilviran Köprüsü

Halilviran Köprüsü; Diyarbakır’ın 20 km kadar kuzeyinde Devegeçidi Suyu üzerinde yer alan üç köprüden biridir. Adını yakınındaki köyden almıştır.

Kaynaklarda Artukoğulları Köprüsü ve Devegeçidi Köprüsü olarak geçmektedir. Ana malzemesi bazalt taş olan köprünün üzerindeki kitabeden anlaşıldığı üzere 1219-1220 yıllarında Artuklular döneminde yapılmıştır.

Birbirine yakın ölçülerde sivri kemerlerden meydana gelen yedi gözlü köprünün üstü düzdür. Orta ayaklarda selyaranlar, üçgen prizma gövdeli, sivri külahlıdır. Üç farklı yerde üç yazıt bulunmaktadır. İki kemer arasında yer alan yazıt at nalı biçiminde düzenlenmiştir

Paylaşın

Diyarbakır: Kara Köprü

Kara Köprü; Diyarbakır’ın Sur İlçesine bağlı Kırmasırt Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Diyarbakır-Mardin yolu üzerindedir.

Köprü üzerinde kayıtlara geçen herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Yapım tekniğinden anlaşıldığı üzere XII. yüzyılın sonu veya XIII. Yüzyılın başına tarihlendirilmektedir.

Yaklaşık aynı seviyedeki iki kıyıyı birbirine bağlayan beş gözlü köprü, tamamen kesme taştan inşa edilmiştir. Köprü korkulukları yok denecek kadar alçak seviyede tutulmuştur. Köprüde görülen sivri, üçgen prizma şeklindeki sel yaranlar basık külahlarla örtülmüştür.

Üstü düz geçilen yapıda çeşitli dönemlere ait onarım izleri bulunmaktadır. Köprünün yapı malzemesi incelendiğinde farklı dönemlerde onarım geçirdiği anlaşılmaktadır. Köprü boyu 73,90 m, genişliği 5,70m.’dir.

Günümüzde daha çok yaya ulaşımını sağlayan köprüde kısmen taşıt ulaşımı da sağlanmaktadır. Köprüde yarım daire ve sivri kemerler dışında herhangi bir süsleme unsuruna rastlanmamıştır.

Paylaşın

Diyarbakır: Kara Köprü (Karasu Köprüsü)

Kara Köprü (Karasu Köprüsü); Diyarbakır-Ergani karayolunda Deve Geçidi suyu üzerinde yer almaktadır.

Köprü üzerinde yapım yılını ve yaptıranını veren bir yazıt bulunmamaktadır. Tarihlendirilmesi konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.

Köprünün ilk kemerinin kilit taşı üzerindeki haç motifi ile, batı yönde kemer üzerindeki Bizanslılara atfedilen dikdörtgen ve kenarlarda birer üçgenle sonlandırılan kitabeliği yapıyı Bizans Dönemine tarihlendirebilmektedir.

Bazı uzmanlar ise kemer biçimlerine dayanarak yapının bir Roma Dönemi eseri olduğunu belirtmiştir. Kemer üzerindeki kitabesi, kemer biçimleri ve köprüde bulunan haç motifi yapıyı Roma Dönemine tarihlendirmektedir. Uzunluğu 94 metre genişliği ise 7 metre olan yapıya bazalt taşın hâkim olduğu görülmektedir.

Altı gözden oluşan köprü, güneyden antik bir yolla Diyarbakır’a bağlanmaktadır. Antik yolun taşları da köprü üzerindeki döşemenin devamını oluşturacak şekilde gözeneksiz bazalttan yapılmıştır.

Yer yer kopmaların olduğu yolun devamında, Sancak Köyü’nde, küçük bir köprü daha yer almaktadır. Bulunduğu köyle aynı adı taşıyan köprünün Kara Köprü ile aynı dönemlerde yapılmış olabileceği tahmin edilmektedir.

Paylaşın