Afganistan’da yayın yapan TOLOnews, Ariana Televizyon, Shamshad TV ve 1TV spikerleri, baskılar sonrası bugün gözleri ve alınları dışında yüzlerini tamamen örten kıyafetlerle televizyonda göründü. 

Talibanın Ahlak Bakanlığı Sözcüsü Akif Mahajar geçen hafta yaptığı açıklamada burka kararının bir tavsiye olduğunu söylemiş ve burka kullanılmaması için son günün 21 Mayıs olduğunu duyurmuştu. Bu kararname öncesinde kadınların yalnızca başlarını örtmeleri Taliban için yeterliyken kararname ile tüm vücudu ve yüzü örten burka zorunlu hale getirildi.

TOLOnews spikerlerinden Sonia Niyazi, şimdiye kadar bu karara karşı direndiklerini ve yüzlerini tamamen örtmeye karşı olduklarını söyledi. Baskılara maruz kaldıklarını belirten Niyazi, “Taliban ekrana yüzünü örtmeden çıkan bütün sunucuların görevinden alınacağını söyledi.” şeklinde konuştu.

TOLOnews’in müdürü Khpolwak Sapai ise kanalın çalışanların yüzlerini örtmeye zorlandığını söyledi. Sapai, “Bunu yapmak zorunda olduğumuzu, başka seçenek olmadığını söylediler. Dün beni aradılar ve kesin bir şekilde karara uymamız gerektiğini söylediler. Bizim tercihimiz değil bu, zorla ve baskıyla yapıyoruz.” ifadelerini kullandı.

Baskılar kademeli olarak arttı

Taliban yönetimi ele geçirdiği ağustos ayından bu yana kadınların giyimine ilişkin birçok kez görüş bildirdi. Ancak mayıs ayı başında kamuoyunu duyurulan burka zorunluluğu, ülke çapında bu konuda ilk resmi ‘ferman’ olma niteliği taşıyor.

Burka, Taliban’ın iktidarda olduğu 1996 ile 2001 yılları arasında da kadınlar için zorunlu tutulmuştu. Taliban Ağustos 2021’de yeniden iktidara geldiğinde, dünya kamuoyuna bu kez daha ılımlı oldukları mesajını vermişti. Ancak zaman içinde kadınlara vadedilen haklardan kademeli olarak vazgeçildi.

Afganistan’da hâlihazırda kadınların yurt dışına seyahat etmesi ve ülke içinde yanlarında erkek olmadan uzun yola çıkması yasaklandı. Mart ayında lise ve dengi kız okullarının kapatılması talimatı verildi. Kadın ve erkeklerin Kabil’deki parkları aynı gün ziyaret etmesi yasaklandı.

Afganistan’da 15 Ağustos 2021’de yönetimi ele geçiren Taliban, kadınlara burka giyme zorunluluğu getirdi.  Yasaya göre burka giyerek yüzünü tamamen kapatmayı reddeden ve “ailesinin erkek üyelerinin uyarılarını dinlemeyen” kadınların “erkek gardiyanları” üç gün hapis cezası alabilecek.

BBC Türkçe’nin haberine göre; Taliban, 1990’larda ülkenin büyük kesiminde kontrolü ele geçirdiğinde de burka zorunluluğunu getirmişti.

Ancak ABD’nin müdahalesi ve ardından kurulan hükümetin etkili olabildiği yerlerde bu zorunluluk kalkmıştı.

Dünyanın geri kalanıyla ticari ve diplomatik ilişkiler geliştirmek istediğini savunan Taliban, yeni dönemde kadınlara daha fazla hak verileceğini iddia ediyordu. Geçen yıldan bu yana burka zorunluluğunu geri getirmemişti.

Afganistan’ın özellikle kırsal bölgelerinde birçok kadın, ya aile baskısı ya da sosyo-kültürel sebeplerle halihazırda burka giyiyor. Ancak özellikle şehirlerde yaşayan kadınlar büyük oranda sadece saçlarını bir başörtüsüyle kapatmayı tercih ediyor.

Kararname, Taliban’ın Ahlaksızlığı Önleme ve Fazileti Teşvik Bakanlığı tarafından duyuruldu.

Taliban yetkilileri kararı “öneri” olarak duyursa da, öneriyi yerine getirmeyi reddedenler için bir dizi kural da açıkladı:

• İlk aşamada bu kadınların evleri ziyaret edilecek, eşleri, erkek kardeşleri veya babalarıyla konuşma yapılacak
• İkinci aşamada kadınların “kendisinden sorumlu erkek gardiyanları” bakanlığa çağrılacak
• Üçüncü aşamada ise bu erkek gardiyan mahkemeye çıkarılacak ve üç güne kadar hapis cezası alabilecek

Kararnamede kadınların yüzlerinin de kapatılmasının “iyi olacağı” ve bunun “burkayla yapılabileceği” belirtiliyor.

Burka, kadınların yüzünü ve vücudunu tamamen kapatan, göz kısmında ağ olan bir kadın kıyafeti.

Taliban’ın bugüne kadar günlük hayata sert kısıtlamalar getiren kurallarının ve yasaklarının çoğu kadınlarla ilgiliydi.

Afganistan, bugüne kadar cinsiyete dayalı eğitim yasağını açıkça duyuran ilk ülke oldu. Bu da, uluslararası meşruiyet kazanma çabalarına ciddi bir darbe vurmuştu.

Buna rağmen arkasından burka zorunluluğu geldi.

Kız çocuklarının ilkokuldan sonra eğitim almasının yasaklandığı ülkede, kadınlardan sorumlu bakanlık kapatıldı ve birçok farklı alanda çalışan kadınların işine son verildi.