Hava, beyindeki yanlış biyoelektrik sinyallerin ani yayılması sonucu bilinç kaybı ve vücudun çeşitli şekillerde tutulması durumudur. Daha çok çocuklarda görülen havale, her yaş grubunda görülebilmektedir. Havale, aileleri çok korkutan ve yanlış olarak ateşle karıştırılan bir kavramdır. Bunun sebebi, çocuklardaki havalelerin genellikle “ateşli havale” denilen bir rahatsızlığa bağlı olmasıdır. Sara ve başka bazı hastalıklarda da havaleler görülür.
Havalenin oluşmasını tetikleyen başlıca unsur ateştir. Ateşin aniden yükselmesi havale riskini büyük oranda arttırmaktadır. Genellikle 6 ay ve 2 yaş aralığındaki çocuklarda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Bebeklerin havale geçirme riskinin daha yüksek olması beyin gelişimlerinin tamamlanmamış olmasıdır.
Bebeklerde havale riskini tetikleyen bir diğer unsur ise ailevi yatkınlıktır. Hemen hemen her hastalıkta etkinliğini gösterdiği gibi bu durumda da genetik etkenler rol oynamaktadır. Ayrıca menenjit, travmalar, zehirlenme ve uzun süreli kullanılan ilaçların yan etkisi nedeniyle havale görülebilir.
Nedenleri;
- Kafa travmasına bağlı beyin yaralanmaları
- Beyin enfeksiyonları
- Yüksek ateş
- Bazı hastalıklar
Belirtileri;
- Yüksek ateş
- Vücudun aniden sararması
- Gözlerin dönmesi
- İdrar kaçırma
- Pedal çevirir veya kürek çeker gibi hareketler yapmak
- Görme kaybı
- Bilinç kaybı
- Vücudun katılaşması
Çeşitleri;
- En iyi bilinen havale olan büyük nöbetlerde (grand mal) şuur kaybı, tüm vücutta kasılmalar, çenenin kilitlenmesi, ağızdan köpük gelmesi, idrar kaçırma görülebilir
- Absans nöbetleri (petit mal) uyarılmayla kesilemeyen dalmalar olarak görülür
- Vücutta sadece bazı kısımları tutan çekilmeler ve atmalarla seyreden basit nöbetler de vardır
- Uykudan uyanıp geçici olarak konuşamama ve yüzde çekilmelerle seyreden havaleler çocuklarda sık olan bir çeşittir
- Dalgınlaşma, ağız şapırdatıp yutkunma ve bazı otomatik hareketler de havale bulgusu olabilir. Beraberinde şuurda bulanma, şaşkınlık, hayal görme olabilir
- Bebeklerde ardarda gelen irkilmeler gözden kaçırılmaması gereken bir havale çeşididir. Uykudaki düzensiz irkilmeler havale değildir
Tedavisi;
Havaleler genellikle birkaç dakika içinde kendiliğinden durur. Eğer çocuğunuzun havale nöbeti 10 dakikadan uzun sürerse ya da tekrarlayan havaleler geçiriyorsa hemen acil yardım almalısınız. Eğer havale 15 dakikayı geçerse doktorunuz durdurmak için ilaç tedavisi uygulayabilir. Eğer havale tekrarlarsa ya da ciddi bir enfeksiyonla beraber görülürse ve enfeksiyonun kaynağı saptanamazsa doktorunuz çocuğunuzun hastaneye yatırılmasını talep edebilir. Basit havale nöbetlerinde ise hastane tedavisi gerekmez.
Havale durumunda yapılması gerekenler;
- Çocuğunuzu yere, yan şekilde yatırın. Bu kusmuğunu ya da salyasını yutmasını engeller ve boğulmasını önler
- Elbiselerini gevşetin
- Çocuğunuzun ağzına asla bir şey koymayın
- Sakin olmaya çalışın ve çocuğunuzu yavaşça konuşup sakinleştirin
- Nöbetin ne kadar sürdüğünü kontrol edin ve zamanı not alın, doktora bildirin
- Çocuğunuzun etrafındaki keskin ve sert objeleri uzaklaştırın
- Çocuğunuzun hareketlerini önlemeye çalışmayın, ona sıkmayın, tutmayın ve sarmaya çalışmayın
- Eğer havale anında çocuğunuzun ağzında bir şey vardıysa hemen çıkarın
- Havale 10 dakikadan uzun sürerse ambulans çağırın ya da en yakın hastanenin acil servisine başvurun
Havaleler önceden anlaşılır mı?
Bir çok çocukta havaleler aniden, uyarı vermeksizin olur. Nadiren bazı korkular ve karın ağrısı, ışıklar görme, kötü kokular gibi duyumsamalar havaleden önce hissedilir, aura olarak adlandırılırlar. Kimi çocukta da havale öncesi sinirlilik ve huzursuzluk görülür.
Havale sırasında beyin zarar görür mü?
Çoğu havale dakikalar içinde kendiliğinden durur ve tüm korkutuculuğuna rağmen çocuğa kalıcı zarar vermez. Bu sırada morarma olsa bile beyin tamamen oksijensiz kalmaz. Havale sırasında düşüp, çarpıp yaralanma daha önemli bir tehlikedir. Her havalede beyinde hücrelerin öldüğü doğru bir inanış değildir. 20-30 dakikadan uzun süren havalelerin kalıcı etkileri olabilir.
Havalenin (nöbetin) bittiği nasıl anlaşılır?
Havale, genellikle kasılmaların olduğu dönemdir. Havaleden hemen sonra derin uyku ve hırıltılı soluma görülebilir. Bu aşamada havale tamamlanmıştır ama hasta kendine gelemez. Kasılmalarla seyretmeyen havalelerin ne zaman bittiğini değerlendirmek zordur. Hasta yavaş yavaş kendine gelmeğe başlamazsa doktora baş vurmak gerekir.
Dikkat: Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
