Adrenolökodistrofi (ALD), adrenal bezleri (böbreklerin üzerinde bulunur) ve ayrıca beyin ve omurilikteki miyelini etkileyen X’e bağlı nadir bir genetik hastalıktır. ALD insidansı dünya çapında yaklaşık 1:20.000-50.000 kişidir ve ağırlıklı olarak erkekleri etkiler.

Haber Merkezi / 3 ana adrenolökodistrofi türü vardır:

• Çocukluk Serebral Adrenolökodistrofi; ALD’nin en yaygın şekli
• Adrenomyeloneuropati (AMN); ALD’nin yetişkin formu
• Addison Hastalığı (Hipoadrenokortisizm); ALD’li erkeklerin çoğunda Addison hastalığı vardır, ancak sadece adrenal bezlerin etkilendiği (sinir sistemi kusurları olmadan) bazı daha nadir vakalar ortaya çıkar.

Burada sadece çocukluk çağı serebral ALD’si üzerine bilgi verilecektir.

ALD’nin klinik özellikleri/semptomları nelerdir?

Semptomlar ALD’nin tam tipine ve ciddiyetine göre değişir ve bazı semptomlar belirgin olabilirken diğerleri olmayabilir. Hastalığın daha nadir formları, klasik çocukluk çağı serebral ALD’de görülmeyen ek semptomlar taşır.

Çocukluk çağı serebral ALD’sinde ana semptomlar şunlardır:

• Bebeklik döneminde başlayan davranış sorunları; Bunlara dikkat edememe veya zihinsel olarak mücadele etme dahildir.
• Nörolojik semptomlar; Bazı çocuklar herhangi bir bilişsel semptom başlamadan önce fark edilir nöbetler geçirirler.
• İlerleyici semptomlar arasında şiddetli öğrenme güçlükleri, ataksi (koordinasyonsuz ve genellikle sarsıntılı hareketler), disfaji (yutma güçlüğü), sağırlık ve kontrolsüz kusma yer alır.
• Adrenal yetmezlik, iştah azalması, artan melanin üretimi nedeniyle cildin koyulaşması, ayrıca kas güçsüzlüğü ve kusma gibi semptomlarla anormal metabolizmaya yol açar. Genellikle adrenalin ve kortizol etkilenir, bu nedenle kalp hızı ve kan basıncını etkiler.

Semptomların daha da ilerlemesi, sinir sistemi semptomlarının ortaya çıkmasından sonraki 5 yıl içinde tam bir vejetatif duruma (koma) yol açma eğilimindedir. Bu ‘klasik’ veya ‘set-1’ semptomlarına ek olarak, erkeklerin yaklaşık %5-10’unda vücudun bir tarafında ilerleyici felç (hemiparezi) ve görme kusurları da olabilir. Demans, inkontinans (kontrolsüz idrara çıkma), iktidarsızlık (cinsel işlev bozukluğu) ve bağırsak sorunlarına ek olarak ergenlik döneminde de belirgin hale gelebilir.

Çocukluk çağı serebral ALD’nin prognozu şiddetine bağlıdır, ancak ilerleyici doğası nedeniyle, etkilenen erkek çocuklar genellikle ilk semptomların ortaya çıkmasından birkaç yıl sonra öleceklerdir. ALD’nin diğer formları daha az şiddetli olma eğilimindedir ve birkaç on yıl yaşayabilir veya normal ve tam ömür yaşayabilir.

ALD’ye ne sebep olur?

ALD, ABCD1 genindeki genetik olarak kalıtsal mutasyonlardan kaynaklanır. Normalde, ABCD1, çok uzun zincirli yağ asitlerinin (VLCFA) peroksizomlar veya lizozomlar tarafından parçalanacak hücrelere taşınmasında yer alan protein adrenolökodistrofi proteinini (ALDP) kodlar.

ABCD1’deki genetik mutasyonlar, kan ve vücut dokularında VLCFA’ların birikmesine yol açan ALDP eksikliğine neden olur. VLCFA’ların birikiminin sinir sistemi ve adrenal bezlerdeki miyelin için toksik olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, VLCFA’lar miyelinin dejenerasyonuna yol açan nöroinflamasyonu tetikleyebilir (multipl sklerozda olduğu gibi).

ALD nasıl tedavi edilir?

ALD’nin tedavisi yoktur. Bununla birlikte, ciddiyetine ve türüne bağlı olarak, birçok özellik ve semptom dikkatle yönetilebilir.

Adrenal bez disfonksiyonunun ortak bir özelliği, hormon seviyelerinin düştüğü adrenal yetmezliktir. Uzun süreli kortikosteroid tedavisi hormonal seviyeleri normalleştirebilir, ancak steroid tedavisinin birçok olumsuz etkisi vardır.

Oleik asit (kolza tohumu yağından) ve erusik asidin (zeytin yağından) doğal bir kombinasyonu olan Lorenzo yağının uygulanmasıyla alternatif tedavinin, VLCFA’ların oluşumunu modüle ettiği ve ALD’nin ilerlemesini potansiyel olarak yavaşlatabileceği gösterilmiştir. 

Bunun, henüz orta düzeyde ALD semptomları göstermeyen erkek çocuklar için özellikle yararlı olduğu düşünülmektedir; bununla birlikte, diğer çalışmalar önemli bir etki göstermemiştir. Herhangi bir alternatif terapide olduğu gibi, herhangi bir sonuca varılmadan önce çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Son olarak, mutasyona uğramış ABCD1’i hedef alan gen tedavisini içeren son klinik deneyler halen devam etmektedir ve ön veriler umut vericidir; ancak, bu araştırma hala erken aşamalardadır.

Dikkat: Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır.