Samsun: Pazar Camii
Pazar Camii; Samsun’un İlkadım İlçesi, Pazar Mahallesi, Batumlu Ömer Efendi Sokak üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Caminin inşa kitabesi yoktur. Kapısı üzerindeki orijinal kitabelik içerisine yeni konulan mermer levhada, Latin harflerle “Pazar Camii Şerifi Miladi 1380” yazılıdır. Yöresel bazı yayınlarda yapının, İlhanlı devri eseri olduğu ve 1819’da tamir edildiği kaydedilmiştir. Bir başka görüşe göre yapı, 1819 yılında Hazinedârzâde Süleyman Paşa tarafından yaptırılmıştır.
Yukarıdaki araştırmalar herhangi bir belge veya kaynak göstermezken, 15 Cemaziyel-Evvel 1228 / M. 16 Mayıs 1813 tarihli bir vakfiyeye dayanarak, bir başka araştırma, yapının 1809–13 arasında, Hazinedârzâde Süleyman Paşa tarafından inşa ettirilmiş olduğu sonucuna ulaşmaktadır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivinde 733 numaralı defterin 43. sırasında kayıtlı bulunan Hazinedârzâde Süleyman Paşa’nın yukarıda belirttiğimiz vakfiyesinde; “Bezzaz Camii Şerifi” olarak adı geçen yapı, görebildiğimiz kadarıyla vakfiyede vâkıfın inşa ettirdiği bir yapı olarak değil (“Samsun kasabasında vaki bezzaz camii şerifinin …”), vâkıfın çeşitli vakıflar bağışladığı bir yapı olarak geçmektedir.
Bu günkü yapının giriş cephesinin özellikleri 19. yüzyıl’a son derece uygun düşmektedir. Yukarıda belirttiğimiz 1813 tarihli vakfiyede anıldığına bakarak yapının 19. yüzyılın başlarında bugünkü şeklini almış olabileceğini düşünmekte.
Kuzeyde sokağa açılan yapı, doğu ve kıblede komşu binalarla sarılıdır. Batısında, yakınlarda yapılan bir bölüm ve yine son yıllarda duvarlarla çevrilip şadırvan ilâve edilen küçük bir avlu bulunmaktadır. Yapı; dikine dikdörtgen plânlı olup, içten düz tavan, dıştan dört omuz kırma çatıyla örtülüdür.
Camiye giriş kuzeyde, cephe ortasındaki taçkapı ile sağlanmış olup, son cemaat yeri bulunmaz. Kuzeybatı köşede dışa taşan kaidesiyle bir minare, harimin kuzeyinde bir kadınlar mahfili yer alır.
