Psödohipoparatiroidizm Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Teşhisi, Tedavisi
Psödohipoparatiroidizm (PHP), hormon normal miktarlarda mevcut olmasına rağmen paratiroid hormonuna yetersiz yanıt ile karakterize edilen kalıtsal bir hastalıktır. Paratiroid hormonu kemiklerde ve kanda kalsiyum, fosfor ve D vitamini miktarını kontrol eder.
Haber Merkezi / Bu kemik büyümesini etkiler ve yüz ve iskelet deformasyonlarına neden olabilir. Etkilenen bireyler kısa boylu, yuvarlak yüzlü ve alışılmadık derecede kısa dördüncü parmaklara sahip olabilir. Ayrıca baş ağrıları, alışılmadık duyumlar, halsizlik, yorgunluk, enerji eksikliği, bulanık görme, ışığa karşı anormal hassasiyet (aşırı duyarlılık), vücut ağrıları ve zayıflığı, kas seğirmeleri ve spazmları ve zihinsel engeller de yaşayabilirler. Belirli genlerdeki zararlı değişikliklerin (varyantların) neden olduğu PHP’nin birden fazla alt türü vardır; bunlardan biri GNAS1’dir.
Bu alt tipler semptomlarda bazı farklılıklar gösterir ve diğer hormonlar da etkilenebilir (büyüme hormonu, tiroid hormonu vb.). Psödohipoparatiroidizm belirtileri genellikle ilk olarak çocukluk çağında fark edilir. Olası tedaviler arasında kalsiyum takviyeleri, D vitamini takviyeleri, düşük fosfatlı diyetler ve büyüme hormonu tedavisi yer alır. Psödohipoparatiroidizmi olan kişiler normal bir yaşam sürdürebilirler.
PHP’nin iki türü vardır, tip 1 ve tip 2. Tip 1, 1a, 1b ve 1c alt türlerine ayrılır. Psödopsödohipoparatiroidizm (PPHP), bir bireyin fiziksel semptomları olduğu ancak hormonal sorunlarının olmadığı sınırlı bir PHP-1a biçimidir. Tip 1a, tip 1b ve PPHP en yaygın alt türlerdir. Hem tip 1 hem de tip 2 PHP, paratiroid hormonuna direnç ile karakterize edilir ve bunun sonucunda kanda yüksek fosfat seviyeleri ve düşük kalsiyum seviyeleri görülür. Tüm PHP türlerinde görülen kandaki düşük kalsiyum seviyeleri, bazı bireylerde çocukluk çağı nöbetlerine yol açabilir. Paroksismal kinezijenik diskinezi (PKD) gibi durumlarda görülen istemsiz ani hareketler de etkilenen bireylerde bildirilmiştir. Bu ortak özelliklerin ötesinde, tip 1 ve tip 2 büyük ölçüde farklılık gösterir. Tip 1’in ek semptomları iyi karakterize edilirken, tip 2 hakkında çok az şey bilinmektedir.
PHP tip 1, tiroid uyarıcı hormon (TSH), gonadotropinler (LH ve FSH) ve büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH) dahil olmak üzere ek endokrin hormonlarına dirençle sonuçlanır. Bu hormonlara direnç, obeziteye ve ergenlik döneminde gecikmiş veya eksik gelişime neden olur. Kadınlarda bu, doğurganlığın azalmasına, adet düzensizliklerine veya düzensizliklerine ve LH ve FSH seviyelerinin değişmesine yol açabilir. Erkeklerde bu, testislerin inememesine (kriptorşidizm) ve LH ve FSH seviyelerinin yükselmesine yol açabilir.
Tip 1 ayrıca kısa boy, yuvarlak yüz, kısa boyun ve el ve ayaklarda kısalmış kemikler gibi iskelet anormallikleri ile de karakterize edilir. Bu anormalliklere topluca Albright kalıtsal osteodistrofi (AHO) denir ve PHP’nin türüne bağlı olarak şiddetleri değişir. Tip 2’de bu fiziksel anormallikler tamamen yokken, tip 1b’de yalnızca hafif fiziksel anormallikler vardır. Tip 1 hastası bazı bireylerde normalde kemiğin bulunmadığı yumuşak ve bağ dokusunda kemik oluşumu meydana gelir (heterotopik ossifikasyon). Bu ossifikasyon küçük, kabarık lezyonlar şeklinde ortaya çıkabilir.
Hem tip 1 hem de tip 2’de, etkilenen bireyler değişken derecelerde zihinsel engellilik ve gelişimsel gecikme gösterir. Baş ağrısı, halsizlik, çabuk yorulma, uyuşukluk, omurilik basısı, katarakt ve bulanık görme veya ışığa aşırı duyarlılık da mevcut olabilir. Dişler normalden daha geç çıkmaya eğilimlidir ve diş minesi az gelişmiştir. Etkilenen bireylerde ayrıca çarpık dişler ve kötü bir ısırık olabilir.
Psödohipoparatiroidizm otozomal dominant bir durum olarak kalıtsaldır ve GNAS genindeki değişikliklerden (varyantlardan) kaynaklanır. GNAS varyantları, etkilenen bireylerin yaklaşık yüzde 76’sında bulunmuştur; bu bireylerin yüzde 38’inin etkilenen bir ebeveyni vardır. Geriye kalan bireylerde ise neden bilinmemektedir.
Baskın genetik bozukluklar, belirli bir hastalığa neden olmak için çalışmayan bir genin yalnızca tek bir kopyasının gerekli olduğu durumlarda ortaya çıkar. Çalışmayan gen, ebeveynlerden herhangi birinden miras alınabilir veya etkilenen bireydeki değiştirilmiş (mutasyona uğramış) bir genin sonucu olabilir. Çalışmayan genin etkilenen ebeveynden çocuğuna geçme riski her hamilelik için %50’dir. Risk erkekler ve kadınlar için aynıdır.
PHP cinsiyetten etkilenen bir özelliktir; yani bir bireyde görülen semptomlar, etkilenen genin anneden mi yoksa babadan mı olduğuna bağlı olarak değişir. Anneden miras genellikle PHP ile sonuçlanırken, babadan kalıtım fiziksel semptomlara yol açar ancak hormonal sorunlara (PPHP) yol açmaz.
GNAS geninde görülen PHP’ye neden olan değişiklikler farklılık gösterir, ancak genel olarak bu değişiklikler, G proteinlerinin alfa alt biriminin ekspresyonunun azalması veya yokluğu ile ilişkilendirilmiştir. Bu proteinler vücuttaki hücresel mesajlaşmada rol oynar. GNAS’a ek olarak yakındaki bir STX16 geni de hastalığın bazı formlarıyla ilişkilendirilmiştir. Psödohipoparatiroidizm ile ilişkili olabilecek diğer genler arasında PRKAR1A , PDE4D ve PDE3A bulunur.
Vücuttaki kalsiyum, fosfor ve paratiroid hormonu seviyelerini ölçmek için kan ve idrar testleri kullanılabilir. Yüksek düzeyde paratiroid hormonu ve fosfor, düşük kalsiyum düzeyi ise psödohipoparatiroidizmin olası bir tanı olduğunu düşündürmektedir. Bozukluğun PPHP gibi hormon direncini içermeyen alt türleri bu laboratuvar testleri kullanılarak tespit edilemez. Tanı, GNAS1 genindeki mutasyonları aramak için genetik testler kullanılarak doğrulanabilir.
Psödohipoparatiroidizmin tedavisi kalsiyum ve fosfor düzeylerini normal aralığa getirmeyi amaçlamalıdır. Bu, böbreklerde kalsiyumun yeniden emilmesini destekleyen kalsiyum takviyeleri ve D vitamini takviyeleri kullanılarak başarılabilir. Yüksek fosfor seviyelerinin etkilerini azaltmak için düşük fosfatlı diyetler veya fosfatı bağlayan ilaçlar kullanılabilir. Boyu uzatmak için büyüme hormonu tedavisi de kullanılabilir.
Gerekirse kemik kemikleşmeleri cerrahi olarak çıkarılabilir. Omurilik sıkışmasına neden olan diğer iskelet anormallikleri durumunda cerrahi sonuçlar kötü olmuştur. Obezite, egzersizin arttırılması ve kalori alımının azaltılması gibi alışılagelmiş yöntemlerle tedavi edilebilir. Diğer semptomlar daha bireyselleştirilmiş bir şekilde tedavi edilmelidir.
