Muş: Abdurrahman Paşa Köprüsü
Abdurrahman Paşa Köprüsü; Muş-Varto karayolunun 44. km’sinde, Murat Nehrini besleyen Bingöl suyu üzerinde yer almaktadır. Herhangi bir kitabesi olmamakla birlikte Selçuklu dönemine tarihlenebileceği değerlendirilmiştir.
Ancak Abdurrahman Paşa Köprüsü, ismi nedeniyle Muş beylerinde Abdurrahman Paşa tarafından yaptırılmış olmalıdır. Belgelerde Abdurrahman Paşa’nın 2 Mart 1827 tarihinde Muş, Hınıs ve Malazgirt sancaklarına yönetici olarak atandığı anlaşılmaktadır.
18 Abdurrahman Paşa atandıktan hemen sonra merkezi hükümete isyan eden Selim Paşa ile bir mücadeleye girişmiştir. Birlikleriyle beraber Muş’ta asayişi sağladıktan sonra amcasının sığınmış olduğu Bitlis üzerine yürümüş ve Bitlis’i ele geçirmiştir. Selim Paşa tarafından zincire vurulan Bitlis hanı İbrahim Han oğlu Mehmet Han’ı ve Bitlis kethüdası Yusuf Paşa zade Ahmet Bey’i kurtarmıştır.
Bölgede düzeni sağladıktan bir süre sonra 30 Nisan 1828 tarihinde Çukur Nahiyesi Norşin Karyesi yakınında akrabası olan Yusuf Paşa zade Emin Bey’in düzenlediği bir suikast neticesinde hayatını kaybetmiş olduğu anlaşılmıştır. Mezarı da Bitlis’in Güroymak ilçesindedir. Bu bilgiler göz önünde bulundurulduğunda 1827-1828 yıllarına tarihlenebileceği değerlendirilmektedir.
Güneybatı-kuzeydoğu yönünde konumlandırılmış, üç gözlü bir köprüdür. Köprü tabliye uzunluğu 30 m, genişliği 4.40 m ve yüksekliği 6.50 m’dir. Günümüzde baraj suları altında kalacağından ulaşıma kapatılmıştır. Bu yüzden yerinde inceleme fırsatı olmamıştır.
Köprü dört ayak üzerine oturmaktadır. Yan ayaklar istinat duvarlarıyla iki yanlardan desteklenmekte olup 4.15 m. uzunluktadırlar. Yan ayaklar ile orta ayaklar arasındaki mesafe 4.60 m. dir. Orta ayaklar da 4.15 m. uzunlukta ve 2.20 m. genişliktedir. Memba yönlerinde, üst kısımları yarım piramidal külahla sonlanan, üçgen tabanlı selyaranlar bulunmaktadır.
Ayakların mansap yönlerinde ise topuklar yoktur. İki orta ayak arsındaki uzunluk 11.80 m. dir. Günümüze gelebilen orijinal bölümlerin yüksekliği ise 4.06 m. dir. Süslemesi bulunmayan yapının tüm yüzeyleri düzgün kesme taşlarla kaplanmıştır. Taşlar, düzgün sıralar halinde yerleştirilmiştir”
