Erzurum: Rabia Hatun Kümbeti
Rabia Hatun Kümbeti; Erzurum’un Yakutiye İlçesi, Sultan Melik Mahallesi içerisinde yer almaktadır. Yaya olarak ve şehrin farklı noktalarından toplu taşıma araçları ve özel araçlarla ulaşım sağlanmaktadır.
Üzerinde kitabesi olmayan kümbetin yapılış tarihi tespit edilmemiş olmakla birlikte üslup özelliklerinden dolayı XIV. Yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmektedir. Kümbete neden Rabia Hatun denildiğine dair elimizde kesin tarihi bilgi yoktur.
Rabia Hatun Kümbeti dıştan onikigen, içten silindirik planlıdır. Üst örtüsü tamamen yıkılmış, sonradan onarımla yenilenmiştir. Bu kümbetin kat sayısı uzun süre tereddütle ifade edilmiştir. İki katlı olduğunu ve cenazelik bölümünün girişi örülerek kapatılmıştır. Silindirik kaide ile çokgen gövdeyi bölen kalın bir silme mevcuttur.
Altındaki iri palmet, rumi motifli kabartma bitki süslemeleri tahrip olmasına rağmen motifler ayrıntılarına kadar seçilebilmektedir. Kümbetin girişi kuzeydendir. Ancak kapı, bugün zemin seviyesinden çok yüksekte kalmıştır. Köşelerdeki sütunceler bitkisel süslü olup, çok zariftir. Girişin iki yanında geometrik bordür mevcuttur.
Sekizgen gövdeyi basık sivri kemerli üzeri kaytan silme şeklinde işlenen aralıksız kemer dizisi kuşatmaktadır. Kümbetin girişi, iki kademeli merdivenle yedişer basamaktan oluşmaktadır. Kümbetin kuzeydoğu, güneydoğu ve kuzeybatıda olmak üzere dikdörtgen çerçeveli üç penceresi bulunmaktadır.
Güney duvarına mukarnas kavsaralı beşgen mihrap nişi yerleştirilmiştir. Mihrap nişi, düz profillerle çevrelenmiştir. Mukarnas dizisi, kazayağı motifi ile başlamış ve üçüncü sırasında yaprak motifi kullanılmıştır. Kümbetin içerisinde bir de sanduka bulunmaktadır.
Rabia Hatun Kümbeti, gövde üzerindeki rumi ve palmetlerden oluşan iri plastik süslemelerle dönemi içerisinde özel bir yere sahip olmuştur. Kapı çevresinde geometrik bezemeli bordürler kullanılmış, sütuncelerde de sitilize edilmiş rumi ve palmet motifleri plastik etkili olarak işlenmiştir. Bir diğer bezeme alanı da mihrap nişi olmuştur ki burada da kazayağı motifi ve bitkisel süslemeler kullanılmıştır. Kümbet içte ve dışta düzgün kesme taştan yapılmıştır.
