Erzurum: Lalapaşa (Çöplük) Hamamı
Lalapaşa (Çöplük) Hamamı; Erzurum’un Yakutiye İlçesi, Narmanlı Mahallesi, Dere Caddesi üzerinde yer almaktadır. Yaya olarak ve şehrin farklı noktalarından toplu taşıma araçları ve özel araçlarla ulaşım sağlanmaktadır.
Tebriz Kapı’da yer alan hamamın üzerinde herhangi bir kitabesi bulunmamaktadır. Kaynaklarda hamamın Mimar Sinan tarafından yaptırıldığı Lala Paşa Caminin vakfı olduğu belirtilmiştir. Yapının isminden dolayı banisinin Lala Paşa olduğu bundan ötürü de hamamın XVI. yüzyılda inşa edildiği belirtilmiştir.
Klasik Osmanlı hamam plan özelliklerine sahip olan yapı, kuzey-güney doğrultusunda bir alana otrutulmuş olup soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve külhan kısımlarından oluşan tek fonksiyonludur. Yapının kuzeydoğusunda bulunan bir kapıyla soyunmalık bölümüne ulaşılmaktadır. Ortasında fıskiyeli bir havuz bulunan kare planlı bu bölümün üzeri tromplarla geçilen kubbeyle örtülüdür.
Bu mekanın duvar diplerinde sekiler ve nişlere yer almaktadır. Soyunmalığın güneyinde yer alan bir kapı açıklığıyla dikdörtgen planlı, ortası kubbe yanları beşik tonozla örtülmüş ılıklık bölümüne geçilmektedir. Yüksek düzenlenmiş ılıklığın kubbesi sekizgen kasnağa oturmaktadır. Bu bölümün batı duvarına açılan bir kapıyla tuvaletlere ulaşılmaktadır. Ayrıca ılıklıkta temizlik hücreleri ile havuz yer almaktadır.
Ilıklığın güney yönünden bir kapıdan sıcaklık bölümüne geçilmektedir. Bu bölüm merkezde bir kubbe ve bu merkeze açılan üç yönden beşik tonozla örtülü eyvanlara geçiş sağlanmaktadır. Güneybatı ve güneydoğuda birer olmak üzere kare planlı, üzerleri kubbeyle örtülü üç halvet hücresi yer almaktadır. Ayrıca hamamda birde külhan kısmı mevcuttur.
Hamamda süsleme öğesi bulunmamaktadır. Yapının malzemesi olarak moloz taş ve kesme taş kullanılmış, iç ve dış kısmı sıva ile kaplanmıştır. 13.11.1976 tarihinde korunması gereken kültür varlığı olarak V.G.M. tescil etmiştir. V.G.M. arşivinde 1984 yılına ait restorasyon ve onarım projeleri bulunmaktadır. 2007 yılında V.G.M. tarafından koruma alanı olarak belirlenmiş ve günümüzde de bakımlı işler vaziyettedir.
