Erzurum: Fuadiye Hamamı
Erzurum (Fuadiye) Hamamı; Erzurum’un Yakutiye İlçesi, Ayazpaşa Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Yaya olarak ve şehrin farklı noktalarından toplu taşıma araçları ve özel araçlarla ulaşım sağlanmaktadır.
Hamamın üzerinde yapım kitabesi bulunmamakta ve bundan dolayı plan ve mimari özellikleri bakımından XVII. yüzyıla tarihlendirilmektedir. İlk olarak Pastırmacı Hamamı, daha sonra Fuadiye hamamı olarak anılmıştır. Bugün ise Erzurum Hamamı olarak anılmaktadır.
Tek fonksiyonlu Osmanlı dönemi hamamı olan yapı soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve külhan bölümlerinden meydana gelmektedir. Yapının girişi atkıtaşlı ve üst kısmı yuvarlak kemerli olup üzerinde ise kare bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Çift kanatlı ahşap bir kapıdan, kare planlı soyunmalık kısımına geçilmektedir. Bu bölümün üst örtüsü oldukça dikkat çekmekte olup ahşap sütunlarla taşınan sekiz dilimli ahşap bir kubbeyle örtülü ve üç katlı bir yapı özelliği göstermektedir.
Mekanın ortasında sekizgen planlı mermerden yapılmış şadırvanlı bir havuzu bulunmaktadır. Bu kısmın ikinci katında soyunma hücreleri yer almakta ayrıca korkulukları ahşaptan aplike olarak düzenlenmiş rumi ve palmet bezemelere sahiptir. Üçüncü katı ise balkon şeklinde tasarlanmıştır. Ilıklığa geçiş sağlayan kapının üst kısmında havalandırma bacası bulunmaktadır. Hamamın ılıklık bölümü en çok onarım gören yeridir.
İlk olarak ılıklık, kuzey-güney istikametinde uzanan bir beşik tonozla örtülü olduğu düşünülmekte ve bu mekanın güney tarafı bir duvarla örülmüştür. Halvet hücrelerinden biride sıcaklık bölümünden ayrılarak bağımsız bir hamam haline getirilmiştir. İbrahim Hakkı Konyalı bir dönem bu bölümün kadınlara ait olduğunu ifade etmektedir. Daha sonra bu kısım kazan dairesi olarak düzenlenmiştir. Sonraki dönemlerde kazan dairesi olarak kullanılacak bu bölüme güneydoğudan bir kapıyla geçiş sağlanmakta ve üzeri beşik tonozla örtülmüştür. Kuzeyinde ikiye bölünen ılıklık bölümünde tuvalet yer almaktadır.
Sıcaklık bölümü kare planlı ve üzerinde dokuz pencere açılan bir kubbeyle kapatılmıştır. Bu mekanın çevresine yerleştirilmiş dikdörtgen ve kare şekilli, üst kısımlarıda çapraz tonozla örtülü sekiz halve hücresi bulunmaktadır.
Hamamın balkon şeklinde yapılan üst korkulukları oymalı ve ılıklığa geçit sağlayan kısmın üzeride bitkisel motifli çini süslemelidir.
Soyunmalığın ortasında yer alan sekizgen havuzun her kenarında dilimli kemerli süslemeleri bulunmaktadır. Sıcaklık kurnaları üzerinde istridye kabuğu şeklinde motifler yer almaktadır. Yapının beden duvarlarında kesme taş ve moloz taş üst örtüsünde ise tuğla malzeme kullanılmıştır. Korunması gereken kültür varlığı olarak 08.05.1976 yılında V.G.M. tarafından tescil edilmiştir.
