Enflasyondaki Yükselişin Sebepleri Neler? Merkez Bankası Açıkladı

Temmuz ayı fiyat gelişmeleri raporunu yayımlayan Merkez Bankası, raporunda, tüketici fiyatları Temmuz ayında yüzde 9,49 oranındaki yükselişle tarihsel Temmuz ayı eğilimine kıyasla yüksek bir artış kaydettiği, yıllık enflasyon 9,62 puan artarak yüzde 47,83 seviyesinde gerçekleştiğini belirtti.

Haber Merkezi / Enflasyon artışında, vergi ile yönetilen-yönlendirilen kalemlerdeki fiyat artışlarının yanında, Türk lirasındaki değer kaybının ve ücret artışlarının etkili olduğu belirtilen raporda, “Bu dönemde yıllık enflasyon ana grupların tamamında artmıştır” denildi.

Raporun devamında, “Öte yandan, aylık bazda incelendiğinde, enerji başta olmak üzere alt gruplar genelinde yüksek artışlar kaydedildiği de aktarıldı. Rapora göre ayrıca enerji grubu fiyatlarındaki artışı vergi ayarlamalarının yanı sıra döviz kuru ve uluslararası petrol fiyatlarındaki gelişmelerin etkisiyle yükselen akaryakıt kalemi sürükledi… Temel mal grubu enflasyonunda kur geçişkenliği yüksek ve hızlı olan dayanıklı tüketim malları belirleyici olmaya devam etti” ifadelerine yer verildi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Temmuz ayı fiyat gelişmeleri raporunu yayımladı. Raporda şunlar yer aldı:

“Temmuz ayında tüketici fiyatları yüzde 9,49 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 9,62 puan artarak yüzde 47,83 olmuştur. (Grafik 1 ve Tablo 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 7,69 ve 8,76 puan artarak yüzde 54,32 ve 56,09 olarak gerçekleşmiştir.

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bu dönemde alt grupların tamamında artış yaşanmıştır. Bir önceki aya göre hizmet, temel mal, enerji, gıda ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 2,86; 2,46; 2,25; 1,71 ve 0,34 puan artmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, aylık artışlar bir önceki aya kıyasla B ve C endeksinde sert bir şekilde yükselmiştir.

Fiyat artışları B endeksini oluşturan hizmet, temel mal ve işlenmiş gıda gruplarında bir önceki aya göre önemli ölçüde güçlenmiştir. Hizmet fiyatları temmuz ayında yüzde 9,81 ile oldukça yüksek bir artış kaydetmiş, grup yıllık enflasyonu 10,20 puan artışla yüzde 69,65 olmuştur. Bu dönemde fiyat artışları grup geneline yayılırken, yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselmiştir.

Gıda ve ücret gelişmelerinin etkilerinin hissedildiği lokanta-otel alt grubundaki fiyat artışında (yüzde 11,92) gerek yemek hizmetleri gerekse de turizmdeki görünüme bağlı olarak konaklama hizmetleri etkili olmuş ve bu grupta yıllık enflasyon yüzde 82,62 seviyesine ulaşmıştır.

Ulaştırma hizmetlerinde temelde akaryakıt fiyatlarındaki gelişmeleri takiben fiyatlar yüzde 10,03 oranında artarken, fiyat artışları grup geneline yayılmakla birlikte demiryolu ve hava yolu ile yolcu taşımacılığı öne çıkan ana kalemler olmuştur. Döviz kuruna duyarlılığı yüksek ve emek yoğun kalemler içeren diğer hizmetler alt grubunda da fiyatlar önemli ölçüde artmış (yüzde 10,27), bu gelişmede kişisel ulaştırma araçlarının bakım-onarımı, sağlık, ev içi hizmetler, eğlence ve spor hizmetlerindeki yükselişler öne çıkmıştır.

Kira aylık artışı yüzde 7,67 ile bu dönemde daha da güçlenmiş ve yıllık enflasyonu yüzde 81,69’a ulaşmıştır. Temel mal grubu yıllık enflasyonu 7,56 puan artışla yüzde 44,25 olmuştur. Yıllık enflasyon dayanıklı mallarda belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda artış kaydetmiştir. Türk lirasındaki değer kaybı, vergi ve ücret artışlarının yanı sıra canlı talep koşullarının yansımasıyla fiyat artışının güçlenerek sürdüğü dayanıklı mal alt grubunda fiyatlar yüzde 12,49 oranında yükselmiştir.

Bu dönemde, otomobilde belirgin olmak üzere (yüzde 16,16), tüm alt kalemlerde fiyat artışları kuvvetlenmiştir. Diğer temel mallar alt grubunda fiyatlar vergi ayarlamasının da etkisiyle yüzde 8,73 ile hızlanmıştır. Bu dönemde, kişisel bakım ürünleri, konutun bakım-onarımı, ev ile ilgili temizlik malzemeleri ve ev içi tekstil ürünleri fiyat gelişmeleriyle öne çıkmıştır.

Ayrıca, referans Euro kurundaki güncellemeyle ilaç fiyatları artmıştır. Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar mevsim ortalamalarının aksine yüzde 2,98 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 21,51’e yükselmiştir. Enerji fiyatları temmuz ayında yüzde 12,73 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 13,66 puan yükselerek yüzde -2,86 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Grup aylık fiyat artışında akaryakıt (yüzde 29,04) fiyatları öne çıkarken, tüp gaz (yüzde 14,76) ve şebeke suyu (yüzde 6,03) fiyatlarında da yükseliş izlenmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki artışta başta maktu ÖTV tutarındaki güncelleme olmak üzere son dönem Türk lirası görünümü ve uluslararası petrol fiyatlarındaki yükseliş belirleyici olmuştur.

Gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatları temmuz ayında yüzde 7,71 oranında artmış, yıllık enflasyon 6,80 puan yükselerek yüzde 60,72 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 11,27 puan artışla yüzde 79,71’e, işlenmiş gıdada ise 3,42 puan artışla yüzde 46,78’e yükselmiştir.

Mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve sebze fiyatlarının bu dönemde belirgin artış gösterdiğine işaret etmiştir. Diğer işlenmemiş gıda grubunda patates ve kuruyemiş fiyatlarındaki yükselişler öne çıkarken kırmızı et fiyatları güçlü seyrini korumuş, beyaz ette ise temmuz ayında yeniden artış gözlenmiştir.

İşlenmiş gıda grubunda bu dönemde, ekmek tahıl fiyatlarındaki yüksek artış (yüzde 10,22) dikkat çekmiştir. Ayrıca, bu grupta alkolsüz içecekler ile yaş çay alım fiyatlarına bağlı olarak çay fiyatlarındaki yükselişler devam etmiştir. Son dört aydır düşüş gözlenen süt ile süt ürünlerinde ise bu dönemde yeniden fiyat artışı izlenmiştir.

Alkollü içecekler ve tütün ürünleri grubunda fiyatlar yüzde 11,17 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 5,68 puan artışla yüzde 46,58 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede vergi ayarlamaları belirleyici olmuştur. Yurt içi üretici fiyatları temmuz ayında yüzde 8,23 oranında artmış, yıllık enflasyon 4,08 puan artışla yüzde 44,50 olmuştur.

Temmuz ayında uluslararası emtia fiyatları, enerji dışı kalemlerdeki yatay seyre karşın, enerji kalemleri öncülüğünde artış göstermiştir. Buna ek olarak, Türk lirasındaki değer kaybı asgari ücret artışı ile birlikte maliyet baskılarının önemli ölçüde güçlenmesine neden olmuştur. Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubunda baz etkisi neticesinde gerilerken, diğer alt gruplarda yükselmiştir.

Aylık fiyat gelişmeleri sektörler bazında incelendiğinde, artışların genele yayıldığı izlenirken, rafine edilmiş petrol ürünleri, ham petrol ve doğal gaz, metal cevheri, basım-kayıt hizmetleri, elektrikli teçhizat, mobilya, motorlu kara taşıtları ve metalle bağlantılı kalemlerin fiyat artışlarıyla öne çıktığı gözlenmiştir.