Çanakkale: Gelibolu, Gazi Süleyman Paşa Camii
Gazi Süleyman Paşa Camii; Çanakkale’nin Gelibolu İlçesi, Camiikebir Mahallesi, Yukarı Çarşı Caddesi üzerinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.
Gelibolu`da Osmanlıdan günümüze kalan ender eserlerden birisidir. Halk arasında Büyük Camii diye de anılmaktadır. Süleyman Paşa Vakfiye defterinde “Camii Hüdavendigar” diye geçmektedir. 1385 yılında Murat Hüdavendigar tarafından yaptırılmıştır. Mimarı; Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa`dır. 1676,1891 ve 2006 yıllarında tamirat görmüştür. Kuzey kapısının üzerindeki kitabede:
“Şehzade Cennet Mekan Gazi Süleyman ismine Bu mabedi inşa olup oluştu ümmet müstefit” diye başlayan ve beş beyitten oluşan bir yazı bulunmaktadır. Son beyitte tarih düşülmüş olup. Bu Mukaddes cami Abdülhamit Han tarafından tamir edildi” Sene 1307 ibaresi yer almaktadır.Bu tarih rumi olarak düşünüldüğünde miladi 1891 yılına tekabül eder. Batı kapısındaki kitabenin ilk beytinde: “Hz. Gazi Süleyman şehit hak-i zat Fethedip bu beldeyi, kıldı Bolayır’da mevt” ifadeleri yer almaktadır.
Doğu-batı ve kuzey istikametinde olmak üzere 3 adet kapısı bulunmaktadır. 19.Y.Y. II. Abdülhamit devrinde yapılan tamiratta her üç kapının önüne sütun üzerine kesme işlemeli kemerli girişler yapılmıştır. Sütunlar üzerine elektik devir üslubunda işlenmiş başlıklar bulunmaktadır.
Kapı üzerindeki kitabeler de bu tamiratta konmuştur. Cami dikdörtgen bir plan üzerine yapılmıştır.(31.60m.x26.60m.) On adet sütuna dayanan kemerler üzerine oturtulmuş fener, camiye kubbeli hüviyeti kazandırmaktadır. Bu fenerde bulunan kırk adet pencereye ilaveten caminin dört cephesinde bulunan altışardan yirmi dört adet, 2×4,5=9 m2 ebadında yuvarlak kemer li pencereler caminin gün boyu güneş ve ışık almasını sağlamaktadır.
Avrupa’da inşa edilen ilk cami ve türünün tek örneği olması sebebiyle özellik arzetmektedir. Dış duvarlar kargirdir.110 cm kalınlığındaki duvarlar caminin yazın serin kışın ılık olmasını sağlar. Sade bir niş şeklinde olan mihrap mermerdir. İç kısmın stalaktiklidir. Mihrapta ve cami içinde bulunan yazılar altın suyuyla yazılmış olmasına rağmen zamanla yapılan basit onarım kapsamındaki tamiratlarda üzerleri yaldız ile boyanmıştır. Cami tavanında bulunan yirmi beş adet ahşap işlemeler altın varakla işlenmiş olup, orjinalliğini muhafaza etmektedir.
Caminin kuzey-batı köşesinde bulunan kesme taştan üzerinde girlant motifleri bulunan minare 1975 gelibolu depreminde hasar görmüş, şerefeden yukarısı yeniden yapılmıştır.Yıllar içinde 25 derece eğim saptanan minare 2006 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan restorasyonda kaide kısmına kadar sökülerek yeniden inşa edilmiştir.Halk tarafından yapılan şadırvan ve tuvaletler onarılmış olup, bahçe ve bahçe duvarları kesme taş ile yeniden yaptırılmıştır.
