Bilinç kaybı nedir? Belirtileri, Nedenleri
Bilinç Kaybı veya Bilinç Bozukluğu; Bilincin oluşmasını sağlayan faaliyetlerin aksaması sonrasında çeşitli evrelerde meydana gelen aksama durumudur. Daha geniş bir tanımla, Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden başlayarak (=bilinç bozukluğu): hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden (=bilinç kaybı) bilincin kısmen ya da tamamen kaybolması halidir.
Bilinç kaybı yaşanmasında birçok faktör etki gösterebilir. Kişilerde kalbe bağlı hastalıklar nedeniyle bir bilinç kaybı ortaya çıkabilir. Epilepsi, beyinde geçici dolaşım bozukluğu, kafa travması gibi beyin hastalıklarına bağlı bilinç kaybı gerçekleşmektedir. Refleks senkopu olarak gruplandırabileceğimiz öksürük senkopu, yutma senkopu, miktürisyon senkopu (idrar yaparken oluşan baygınlık), defekasyon senkopu (büyük abdest yaparken oluşan baygınlık) bilinç kaybı oluşmasına yol açar. Kandaki azalan oksijen oksijen seviyesi sonucu ortaya çıkan anoksi – hipoksi ve anemi de aynı sonucu doğurabilir. Hastaların kullandığı bazı ilaçlar da bilinç kaybına neden olabilmektedir. Bu nedenle hastanın hikayesi sorulduğunda bunların atlanmadan anlatılması gerekir. Uygulanacak tedavi bilinç kaybının oluşum nedenine göre farklılık gösterir. Bu durumda bilinç kaybının kısa ya da uzun süreli ortaya çıkması en büyük etkendir.
Bayılma
Kısa süreli bir bilinç kaybı oluşmasına neden olur. Bayılma esnasında geçici süreliğine duruş kaybı ile bilinçte de kaybolma görülür. Bayılma bazı zamanlar çok önemli olmayan nedenler ile gerçekleşir. Bazen ise çok ciddi hastalıkların habercisi olarak meydana gelir. Hastalar başka belirtiler oluşana kadar bir uzmana başvurmayı erteleyebiliyor. Kimi hastalar ise hangi bölüme başvuracağını bilmediğinden ya da işlemlerin uzun süreceği düşüncesiyle bayılmayı dikkate almıyor. Bayılmanın altında yatan sebepleri kardiyoloji uzmanına başvurarak öğrenebilirsiniz.
Bayılma nedeni tilt testi ile kısa sürede tespit edilebilmektedir. Tilt testinin halk arasındaki adı ise eğik masadır. Tıp dilinde senkop olarak geçen bayılma stres, ağrı, aşırı sıcağa maruz kalma, öksürük, yutma, miktürisyon gibi durumlar sonucunda ortaya çıkıyor. Beyindeki kan akımının kısa süreliğine yeterli düzeyde olmamasından ortaya çıkar. Yaş faktörü de hastalığın tespitinde izlenecek yol için önemlidir. Çocuk ve genç bireylerde kalp rahatsızlığına bağlı bayılmalar pek olmadığı için ayrıntılı testlere pek ihtiyaç duyulmaz. Daha ileri yaştaki hastalar için ise EKG ve diğer testler isteyebilmektedir.
Koma
Uzun süreli bir bilinç kaybıdır. Kişi komadayken kendisinden ve çevresinde olup bitenden haberdar değildir. Koma hafif, orta dereceli ve derin olarak üçe ayrılır. Hafif ve orta dereceli komada hastalar çevrelerine tepki ya da refleks olarak yüzlerini buruşturmak gibi eylemler gerçekleştirebilirler. Ancak bu derin komada mümkün değildir. Derin komada hastalar kendinde ve çevresinde oluşan değişikliklere karşı basit düzeyde dahi refleks veremezler. Komadaki bir hasta için acil durum uygulanır. Hasta ve doktoru için zaman çok değerlidir.
Zaman iyi değerlendirilmezse aslında tedavisi mümkün olan hasta ağır beyin hasarı yaşar ya da hastanın ölümüne neden olur. Bu nedenle süreçte yapılacaklara hızla karar verilir ve uygulamaya geçilir. Komadaki hastaya öncelikle nörolojik anlayışla yaklaşılır. Hastanın yakınlarından diyabet, kalp hastalığı, böbrek nakli, epilepsi gibi rahatsızlıkları olup olmadığı bilgisinin alınabilmesi de önemlidir. Hastanın bulunduğu andaki pozisyonu ve başını bir yere vurmuş olabileceği ihtimalleri de detaylı bir şekilde aktarılmadır.
Bilinç kaybı nedenleri ve belirtileri nelerdir?
Bayılma nedenleri;
- Korku, aşırı heyecan
- Sıcak, yorgunluk
- Kapalı ortam, kirli hava
- Aniden ayağa kalkma
- Kan şekerinin düşmesi
- Şiddetli enfeksiyonlar
Bayılma ( Senkop) Belirtileri;
- Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme
- Bacaklarda uyuşma
- Bilinçte bulanıklık
- Yüzde solgunluk
- Üşüme, terleme
- Hızlı ve zayıf nabız
Koma nedenleri;
- Düşme veya şiddetli darbe
- Özellikle kafa travmaları
- Zehirlenmeler
- Aşırı alkol, uyuşturucu kullanımı
- Şeker hastalığı
- Karaciğer hastalıkları
- Havale gibi ateşli hastalıklar
Koma belirtileri;
- Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolması
- Sesli ve ağrılı dürtülere tepki olmaması
- İdrar ve gaita kaçırma
Bilinç bozukluğu durumunda ilkyardım nasıl olmalıdır?
Kişi başının döneceğini hissederse;
- Sırt üstü yatırılır, ayakları 30 cm. kaldırılır
- Sıkan giysiler gevşetilir
- Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi sağlanır
Eğer kişi bayıldıysa;
- Sırt üstü yatırılarak ayakları 30 cm kaldırılır
- Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve açıklığın korunması sağlanır
- Sıkan giysiler gevşetilir
- Kusma varsa yan pozisyonda tutulur
- Solunum kontrol edilir
- Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır
Bilinç kapalı ise:
- Hasta/yaralının yaşam bulguları değerlendirilir (ABC)
- Hasta/yaralıya koma pozisyonu verilir
- Yardım çağrılır (112)
- Sık sık solunum ve nabız kontrol edilir
- Yardım gelinceye kadar yanında beklenir
Koma pozisyonu (yarı yüzükoyun-yan pozisyon) nasıl verilir?
- Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyarı verilerek bilinç kontrol edilir
- Sıkan giysiler gevşetilir
- Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığı kontrol edilir
- Bak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol edilir
- Şah damarından nabız kontrol edilir
- Hasta/yaralının döndürüleceği tarafa diz çökülür
- Hasta/yaralının karşı tarafta kalan kolu karşı omzunun üzerine konur
- Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır
- İlkyardımcıya yakın kolu baş hizasında omuzdan yukarı uzatılır
- Karşı taraf omuz ve kalçasından tutularak bir hamlede çevrilir
- Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doğru destek yapılır
- Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yapılır
- Başı uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eğik konur
Bilinç kaybı tedavi türleri;
Öncelikle hızlı stabilizasyon sonrasında ise ateş ölçümü yapılır. Hastanın ateşi otuz beş dereceden küçük ise özel promlara başvurulur. Travma olabileceği ihtimali göz önünde tutulur. Hasta tamamen soyulup muayene edilmelidir. Sonrasında nörolojik inceleme yapılır. Nörolojik muayene sonrasında duyu, motor ve göz muayenesi yapılır. İlk geliş bulguları incelenir. Bütün bu değerlendirmelerden sonra gerekli olan tetkiklere karar verilir. Hastaya yapılacak tetkikler ve verilecek ilaçlar için tekrar muayene ya da test gerekebilir. Komaya giren hastalar için kan şekeri ölçümü gereklidir. Ancak bilinç kaybı yaşayan hastaların durumuna göre o an testlerin gerekliliğine karar verilir. İdrar, EEG ve MR testlerinin yapılıp yapılmayacağına hastanın durumuna göre bir karar verilir.
Dikkat edilmesi gerekenler;
Hastaların tedavi sonrası stresten uzak durmaları önemlidir. Meydana gelen bayılmalar stres ve kaygının sonucu ortaya çıkabilir. Ani korku, terleme ve hızlı nabız atışına neden olacak ortamlardan uzak durulmalıdır. Yoğun yorgunluk, uyuşukluk ve bulantı gibi şeyler hissedildiği zaman istirahat pozisyonuna geçilmelidir. Kan şekerinin düştüğünü hissettiği an müdahale etmeli ya da yakınında bulunan kişilerden rica istemelidir. Zaman zaman görme bozukluğu, konuşmada zorluk oluyorsa mutlaka tekrar doktoruna başvurmalı ve durumu geçiştirmemelidir. Havasız ortamlarda bulunmamaya çabalamalıdır. Havasız ortamlar bayılmanın tekrar meydana gelmesini tetikleyebilir. Eğer idrar yollarında yaşanan bir rahatsızlık sonrasında bayılma ve bilinç kaybı gerçekleşti ise yeme alışkanlıklarını değiştirmesi istenebilir. Doktorun uyarılarına uymamak hastalığın tekrarlamasına yol açabilir.
