Erzurum: Murat Paşa Hamamı
Murat Paşa Hamamı; Erzurum’un Yakutiye İlçesi, Murat Paşa Mahallesi, Murat Paşa Caddesi üzerinde yer almaktadır. Yaya olarak ve şehrin farklı noktalarından toplu taşıma araçları ve özel araçlarla ulaşım sağlanmaktadır.
Hamamın tarihi ile igili herhangi bir kitabesi bulunmamaktadır. Fakat güney tarafta yer alan Murat Paşa Cami ile aynı yıllarda XVI. yüzyılın ikinci yarısında Kuyucu Murat Paşa tarafından yaptırıldığı kabul edilmektedir.
Soyunmalık, ılıklık, sıcaklılık ve külhan bölümlerinden oluşan hamam tek fonksiyonlu olup plan itibariyle klasik bir düzenlemeye sahiptir.
Yapıya giriş batı cephesinin ortasında yer alan basık kemerli eyvan türü bir kapı ile girilmektedir. Bu bölümün iki yanına sonradan eklenen tonozlu mekânlar bulunmaktadır. Kubbeyle örtülü giriş kısmından sonra hamamın soyunmalık kısmına geçilmektedir.
Hamamın soyunmalık kısmı büyük bir kubbeyle örtülü olup kubbe kasnağı altta sekizgen, üstte yuvarlak düzenlemeli olarak iki katlı olarak yapılmıştır. Soyunmalık kısmında giriş cephesi hariç diğer üç cepheyi çevreleyen soyunma sekileri mevcuttur. Bu kısmın ortasında bir havuz yer almakta ve zeminide kesme taş döşemelidir.
Soyunmalığın doğu cephesine açılmış bir kapıdan ılıklık kısmına geçilmektedir. Ilıklık kuzey-güney doğrultusunda enine dikdörtgen bir mekândır. Bu kısmın üzeri ortada üç küçük kubbeyle kapatılmış, güney ve kuzey köşelerde ise beşik tonozla örtülüdür. Ilıklığın güney tarafında tuvaletler yer almaktadır.
Ilıklık kısmının ortasından bir açıklıkla merkezi kubbeli, dört eyvanlı ve dört halvet hücreli klasik plan şeması gösteren sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın ortasında sekizgen bir göbektaşı yer almakta ve üzerinde pencerelerle iç mekanı aydınlatan bir kubbesi mevcuttur. Köşelerde yer alan sekizgen planlı dört halvet hücrelerin üzeri kubbeyle ve dört yanda yer alan eyvanlarda beşik tonozla örtülmüştür.
Hamamın dış kısmının batısında yer alan girişin dışa taşıntı yapması ve sivri kemerle çevrelenmesi ön cepheye abidevi bir görüntü vermektedir. Yapının iç kısmı sade olarak düzenlenmişken sıcaklığa geçiş kapısının üzerinde tek sıra mukarnas sırası görülmektedir. Yapıda moloz taş ve kesme taş kullanılmıştır.
Korunması gereken kültür varlığı olarak 08.05.1976 tarihinde V.G.M. tarafından tescil edilmiştir. 1996 yılında onarım ve restore edilmiş ve bu restore sonucu üst örtüsü dışarıdan kurşun kaplama olarak yenilenmişken sıcaklık kısmın zemini de siyah mermerle döşenmiştir. Son olarak 2005-2006 yıllarında Erzurum V.G.M. tarafından onarılan hamam bu gün kullanılmaktadır.
