DEM Partili Temelli’den “Suriyeliler” Açıklaması: Büyük Kısmı Dönmeyecek

Suriye’de yaşanan gelişmelere ilişkin konuşan DEM Partili Sezai Temelli, “Herkes mülteciler geri gidecek sanıyor yeni bir mülteci krizi kapıda. Eğer çatışma devam ediyorsa, demokratikleşememiş bir Suriye varsa, cihatçı politikalara destek veriyorsanız hiç şüpheniz olmasın mülteci krizi kapınızdadır. Buradaki mültecilerin çok büyük bir kısmı gitmeyecek” dedi.

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Grup Başkanvekili Sezai Temelli, TBMM Genel Kurulunun 2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu kapanış oturumunda konuşma yaptı. Temelli, şunları söyledi:

“Hepinizi saygıyla selamlıyorum. Türkiye halklarını, kadınları, emekçileri, gençleri ve çocukları selamlıyorum. Onların barış içinde yaşayacakları bir ülke için bugün cezaevinde bedel ödeyen siyasi tutsak yoldaşlarımı, sürgündeki arkadaşlarımı selamlıyorum. Maalesef iki gazeteci katledildi. Nazım Daştan ve Cihan Bilgin. Kınıyorum, lanetliyorum. Artık bunlara bir son verin. Bu savaşa, bu katliama bir son verin. Bu SİHA’ları, İHA’ları durdurun. Yine bugün Êzidilerin Ezi Bayramı. Bayramlarını kutluyorum. Bu vesileyle Şengal’de katledilen ve soykırıma uğrayan Êzidi halkına da selam ve saygılarımı iletiyorum.

Bütçe süreci çok yoğun bir süreç. Birçok arkadaşımızın emeği var. En çok da idari personelin var. Burada sabahtan akşama kadar, bazen günde 15 saate kadar çıkan mesaiyle emeklerini esirgemeyen bütün emekçilere teşekkürü borç biliyorum. Bütçe deyince bütçe hakkı, bütçe hakkı deyince de aklımıza gelen ilk şey Magna Carta. Tam 913 yıl olmuş. 913 yıl önce saraya ve krala karşı verilen mücadele sonucunda bütçe hakkı elde edilmiştir. Burada bütçe tarihi anlatmayacağım ama size ironik bir şey söyleyeceğim. Bu bütçe hakkını tekrardan saraya kaptırdık. Ama herkes emin olsun ki o hakkı yeniden alacağız.

Bütçe hakkı önemli. Çünkü birçok eşiğin temelini oluşturuyor. Bütçenin öyle bir gücü var. Bu gücün farkında olmak lazım. Sayın Erdoğan bunun farkında. O gücü kapmış, kendi lehine ve yandaşlarına çok güzel kullanıyor. Ama o güç halkın çıkarlarına ve yararlarına kullanılmalıdır. Nedir her şeyden önce bütçe hakkı? Bütçe, telafi edici bir güce sahiptir. Toplumdaki eşitsizliklerin, toplumda yaşanan sorunların ve krizlerin ortadan kaldırılması için bütçe işte tam da orada gücünü gösterir. Ekonomik istikrar için bütçe. Evet, gerçekten böyle bir gücü vardır bütçenin. Ekonomik büyüme yolculuğunu belirleyen bir güce sahiptir bütçe. Eşitlikçi bir toplum yaratma gücüne sahiptir.

Makro bir şeydir ama tüm mikro yaşamlara değen bir güçtür. Demokrasiyi bütçesiz düşünmemiz mümkün değildir. Bir ülkenin demokratikleşmede kat ettiği yol da onun bütçe yapım süreçlerinde aslında ortaya çıkar. Oraya baktığınızda anlarsınız bu ülke ne kadar demokratikleşmiş, ne kadar demokratikleşmemiş? Nasıl bütçe yapıyorsak o kadar demokratikleşmişizdir. O zaman bugün buraya bakıp demokratik bir ülkeden söz edebilir misiniz? Salt şekil sathını sağlayan bir bütçe maratonuna bakıp bütçe yaptığınızı söyleyebilir misiniz? Bütçeyi yaptılar, getirdiler, şeklini tamamladılar ve şimdi alıp götürecekler. Dolayısıyla demokrasi ve bütçe ilişkisine baktığımızda hiç de umut vadeden bir durum göremiyoruz.

Hukuk devleti ve adalet mekanizması da bütçeyle ilişkilidir. Bu bütçeye baktığınızda adalet adına ne görüyorsunuz? Adalet Bakanlığının cezaevleri yatırımlarını görüyorsunuz. Yani bir toplumu nasıl topyekün tutsak edeceğini düşünen anlayışı görüyorsunuz. O tecrit anlayışı şimdi cezaevi cezaevi tüm topluma yayılıyor. Oysa bir bütçe gerçek anlamda olsaydı, bütçenin gücünü gerçekten bütçeye yansıtabilseydik, o zaman cezaevi yatırımlarını değil toplumsal suçla mücadelenin nasıl sağlanacağını konuşurduk. Ama biz bunu konuştuk mu? Yok. Anayasal güvence, anayasal bütçe. Bu anlamda da bütçe önemli. Anayasası olmayan devletler var. Evet, anayasa şart değil. Bazen bir cümle olabilir, bazen hiç olmayabilir. Önemli olan toplumsal mutabakatı nasıl sağladığınızdır.

Ama bütçesiz devlet olmaz, bütçesiz toplum olmaz. Bütçe yoksa toplum yoktur zaten. Bütçe bu denli önemli bir şey, önemli bir güç. Peki, 2025 Bütçesi nasıl bir bütçe? Her şeyden önce istikrarlı bir bütçe. Neyin istikrarı? 23 yıldır aynı bütçeleri yapma istikrarı. Bu konuda inanılmaz istikrarlısınız. Ekonomide istikrar yok, hiçbir yerde istikrar yok ama sizin bütçe yapım süreciniz istikrarlı. Neoliberal akla, muhafazakar akla sımsıkı bağlısınız ve en sonunda neofaşist bir yere kadar geldiniz. Dolaysıyla faşizmin ekonomisi, faşizmin bütçesi için bundan dahi iyi bir örnek görmeniz mümkün değil.

Nasıl bir bütçe? Militer bir bütçe. AKP döneminde, en iyi hesaplara göre 1 trilyon dolar, yanlış duymadınız, 1 trilyon dolar bu güvenlikçi anlayışa ve savaş sanayisine ayrıldı. Yine 40 yılı aşkın süredir Türkiye ekonomisinden 4 trilyon dolar üzerinde bir kaynağın buraya ayrıldığını biliyoruz. Bu sene de 47 milyar dolar ayırdınız sadece bütçeden. Bütçe dışı fonları da kattığınızda bu rakam 60 milyar dolara çıkıyor.

Nasıl bir bütçeniz var? Miyop. Evet, bütçeniz miyop. Ne uzağı görebiliyor ne de zamanında ileriye bakabiliyor. Sadece kendi durduğu yere bakıyor ve bütün yaşamın orada şekillendiğini kabul ediyor. Kalkınma planı yapıyorsunuz, kalkınma planına uymayan bütçeler yapıyorsunuz. Sayın Cevdet Yılmaz bu anlamda çok yoruluyor. Hem kalkınma planı hem orta vadeli program hem bütçe yapıyor. Fakat bir sorun var ki bunlar birbirine uymuyor. Sanırsınız ki üç Cevdet Yılmaz var, üç farklı iş yapıyor. Bari bunları uyumlu hale getirin. Destek istiyorsanız hazırız.

Peki, nasıl bir bütçe? Şirket bütçesi. Şirket aklıyla yapıyorsunuz. Oysa sosyal devlet dediğinizde bütçeye bakarsınız. Orada sosyal çıkmış yerine şirket girmiş. Daha önce Cumhurbaşkanı da söylemişti. Devleti A.Ş. gibi yönetmek demişti ve sözünde duruyor. Dolayısıyla bir şirket bütçesi var ve içinde sosyal yok. Nasıl bir bütçenizin olduğunu çok iyi açıklıyor. Finansmanında da bunu görüyorsunuz. Örneğin Hazine ve Maliye Bakanı burada, ‘Cumhuriyet döneminin bütçelerinden ve ekonomisinden ayrıldık’ dedi. Ne yaptınız? Cumhuriyet dönemi boyunca cumhuriyet 4.5 büyümüş, şimdi 5.4 büyümüş. Devasa bir fark, 0,9 puan fark yaratmışsınız. Ne pahasına yaratmışsınız peki? Özelleştirme. Bu ülkenin varını yokunu sattınız. 75 milyarı sattınız. Devasa borçlandınız. Ne pahasına? Topladığınız acımasız vergiler pahasına. Bütün bu bedellere karşılık 0,9 fark yaratmışsınız, bununla da övünüyorsunuz. Bu farkı da nasıl yarattığınıza dönüp baktığımızda hep Allah’ın lütfuyla yarattınız. Orada da acı bir tarih ve hikaye var.

Bugün kur-faiz sarmalından kurtulamamış bir ekonomi var. Cari açık var, bütçe açığı var, tasarruf açığı var. Önce kur korumalı mevduatla yama yapmayı denediniz, tutmadı. Hazine ve Maliye Bakanı değiştirdiğiniz. Şimdi Carry Trade ile yama yapacaksınız. Size üzücü haberi vereyim, o da olmayacak. Taşıma suyla değirmen dönmez. Dönse de bir süre döner sonra aslında daha büyük felaketlerin, daha büyük krizlerin oluşumuna neden olur.

Evet, Türkiye’nin borcu çok az. Bununla övündü Hazine ve Maliye Bakanı. “Bazı ülkelerin borçluluk oranı yüzde 245. Biz de çok düşük” dedi. Bu övünülecek bir şey olsa övünelim. O örnek gösterdiğiniz ülkelerde enflasyon yüzde 5’in altında. O örnek gösterdiğiniz ülkelerde işsizlik yüzde 5’in altında, yaşam standardı bize tur bindirir. Ama siz diyorsunuz ki bizim borcumuz az. Neden borcunuz az biliyor musunuz? Sermayeyi fonladığınız için borcunuz az, halkın yararını düşündüğünüz için değil. Valla biz o kadar borca razıyız, yeter ki bu kadar enflasyon olmasın, bu kadar borçlanma olmasın, bu krizler olmasın. Dolayısıyla işlediğiniz suçları bir de marifetmiş gibi gelip burada anlatmanız kabul edilebilir değil.

Bu sabah Merkez Bankası bir kez daha enflasyon tahminini değiştirdi. Yukarıya doğru. Politika iflas etmiş ama öngörü yok, tahmin yok, hesap yok! Yine yükseliyor enflasyon. Asgari ücret görüşmeleri ya da kamu emekçilerinin zamlarının belirleneceği veya emeklilere verilecek maaşların belirleneceği sırada TÜİK eliyle enflasyonu düşürmeyi başarıyordunuz. Ama bu kez onu da yapamıyorsunuz. Yani durum felaket. Bu 22 yılda, temenni metnini geçmeyen ama bir türlü de bu temennilerin hayata geçmediği 23 bütçe geride bıraktık.

Dolayısıyla 2025 yılında bizi bekleyen şey yine krizdir. Ama bu kriz sadece ekonomiden kaynaklanmıyor, ciddi bir öngörü sorunundan kaynaklanıyor. Hem ekonomide hem siyasette bunu çok net görmemiz mümkün. ‘Türkiye Yüzyılı” denen bir kavram var, çok kullanıyorsunuz, çok seviyorsunuz. Bu kavramı ne zaman ilk defa kullandınız hatırlıyor musunuz? Çözüm Sürecinde. O yıllarda Türkiye’nin 2. yüzyılının projeksiyonunu yapıyordunuz. Barış umudu yükselmişti, müzakere vardı, İmralı’nın kapıları açıktı ama tecrit devam ediyordu, bunun da altını çizelim.

O yıllarda Türkiye Yüzyılı nasıl olacak diye konuşurken, kişi başına gelirin 25 bin dolar olacağını söylüyordunuz. ‘Gayri Safi Yurtiçi Hasılamız böyle olacak’, ‘enflasyon böyle olacak’. İnanılmaz bir fotoğraf ortaya koyuyordunuz. Masayı devirdiniz, şimdi geldiğiniz noktada 12 bin 500 dolar seviyesinde kişi başına gelir. Aslında baskıladığınız dövizden dolayı orada. Dövizi baskılamasanız şu anda kişi başı gelir 9 bin dolardır. Evet, 9 bin dolar. Dolayısıyla sadece temenni metni değil mesele, aslında çarpık bir öngörü ve bir hesapsızlık burada kendini gösteriyor.

“Yapısal sorunları çözmek zorundasınız”

Sadece ekonomiden kaynaklanmıyor bu, ortada bir siyasi kriz var. Siyasi kriz ile ekonomik krizin birbiri üzerindeki etkisi bunu bu hale getiriyor. Siyasi krizin temelinde bulunan birçok sorun dile getirilebilir, ancak en belirginlerinden bir tanesi de yönetim krizi. Bir yönetememe haliyle karşı karşıyayız. Ciddi yapısal sorunları var ülkenin. Geçen yüzyıla ‘Türkiye Yüzyılı’ diyemememizin nedeni, o yapısal sorunları çözememiş olmamızdır. Yani geride bırakılan yüzyıl Türkiye Yüzyılı olamamıştır. Yeni yüzyıla bir umut yüklüyorsunuz, Türkiye Yüzyılı olsun diyorsunuz, olsun. Ancak olması için yapısal sorunları çözmek zorundasınız. Nedir o? Kürt meselesidir. Nedir o?

Cumhuriyetin demokratikleşmesidir. Nedir o? Yoksulluğun yeniden üretimine son verilmesidir. Yani yoksullukla mücadeledir. Peki, siz ne yapıyorsunuz? Oligarşinin tunç yasasını çalıştırmaya devam ediyorsunuz. Bürokratik, siyasi ve iktisadi oligarşi ayakta. Bütün yaşamı bu oligarşik akıl belirlemeye devam ediyor. Burada bir ittifak var. Bu bir suni ittifak. Bu suni ittifak, bu yapay ittifak -ki yapay zekaya da sorabilirsiniz- dağılmaya mahkum. Bu yapay ittifak dağılmadığı sürece de bu yapısal sorunları çözme şansınız yok. Bütçe yaparak, plan yaparak çözemezsiniz. Siyasete bu müdahale yapılmadığı sürece, bu krizleri çözmemiz mümkün değil. Kim yapacak bu müdahaleyi? Tabii ki halk yapacak. Yani bu oligarşik akılla ittifak yapanlar ve oligarşik aklın içine kendini yerleştirenler bu çözümü üretemezler.

Bugün Türkiye’de artı değer üzerinden baktığımızda aşırı bir sömürü var ve bir sömürgeci akıl var. Dolayısıyla hem Kürt meselesinin çözümsüzlüğü hem Cumhuriyetin demokratikleşememesi hem yoksullukla mücadele edemememizin nedeni işte bu sömürü ve sömürge aklıdır. Bu çoklu kriz ortamından çıkmanın yolu da her şeyden önce bu yapısal meselelere gerçekten çözüm üretmekten geçiyor. Kamusal tercihleri dikkate alan ve bunları bütçelere yansıtan bir yaklaşımdan bakmalıyız. Toplumsal barışın sağlanmasında kilit rolün burada olduğuna inanıyoruz.

Hep toplumsal barıştan bahsederken, sanki Kürt halkı ile Türk halkı kavgaya tutuşmuş gibi bir mesele anlatılıyor. Hayır! Türkiye’de Kürt halkı ile Türk halkı arasında bir kavga yok. Suriye’de de yok, Irak’ta da yok. Dünyanın hiçbir yerinde yok. Ama iktidarların toplumla kavgası var. Kendi kavgalarını işte bu toplumsal barışı dinamitleyerek saklamaya çalışıyorlar. Çünkü iktidarlar halklara yabancı. Kürt halkı ile Türk halkının ortak vatanda ortak kaderinde, ortak geleceğinde bir sorun yok ama sizin zihinlerinizde ciddi bir sorun var. Bu sorunu mutlaka aşacağız, bundan da kuşkunuz olmasın.

Sayın Cevdet Yılmaz, konuşmanızı dikkatle dinledim. Meclis’te bir bütçe sunumu yapıyordunuz ve verdiğiniz ilk müjde neydi? “Kırmızı Kitap’ı yeniliyoruz”. Yahu Kırmızı Kitap bir MGK aklı, bir darbe aklıdır! 60 darbesini yapanların aklıdır. 12 Mart muhtırasının aklıdır. 12 Eylül’ün aklıdır. Neden bunu yeniliyorsunuz? Bunu kaldırıp atın ki toplum kendi mutabakatı üzerinden anayasasını ve bütçesini yapabilsin. Kırmızı Kitap’ı salladığınız sürece tahditli demokrasinin, kusurlu demokrasinin ötesine geçemezsiniz. Zaten geçmek de istemiyorsunuz.

Seçim Kanunundan yakındınız. Daraltılmış bölgeyi istiyorsunuz. Yani buradaki temsiliyet sizi rahatsız ediyor. Daraltmak istiyorsunuz temsiliyeti. Kenan Evren, ‘İki buçuk parti yeter’ diyordu. Siz ‘iki parti yeter’ demeye kadar gideceksiniz. Bu temsiliyet krizini, temsiliyet alanları açarak aşmak yerine temsiliyeti daraltarak açmak istiyorsunuz. Siyasi Partiler Kanunu. Demokratikleşmiş, kendi iç yapısını demokratikleştirmiş bir siyasi partiye tahammülüz yok. Eş başkanlığa tahammülünüz yok. Belediye eş başkanlarımızı suçlamanızın nedeni bu. Yani kadın temsiliyetinin eşit şekilde sağlandığı yapılara bile tahammülünüz yok. Aslında yaşama tahammülünüz yok. Anayasadan, anayasa yapmaktan bahsediyorsunuz. Yolu böyle temizlerseniz, o yolun sonunda anayasa yapmazsınız, yapamazsınız. O yolun sonunda başka bir yere gidersiniz ki dilim el vermiyor söylemeye.

Neden böyle oluyor? Evet, oligarşi böyle çalışıyor. Ama küresel ekonomi-politiğe baktığınızda bunun nedenlerini de anlamak mümkün. Üçüncü Dünya Savaşından bahsediyoruz. Çok önceden bu konu dile getirilmişti ki hatta 99 yılında Sayın Öcalan bunu dile getirmişti. ‘Üçüncü Dünya Savaşı kapımızda, büyük risk var’ demişti. Bütün Ortadoğu halkları için ve özellikle Türkiye için ne kadar önemli riskler barındırdığını dile getirmişti. İki kutuplu dünyadan çıktığımız andan itibaren aslında yeni bir dünyanın kendi savaş algoritması oluşmaya başlamıştı. Kutupsuz dünyanın ızdırabıdır bu.

Kutupsuz dünyanın ızdırabında emperyal ilişkiler, yeni dünya düzenini belirlerken kutupsuz kaldı. Kutup lazımdı, bir kutup buldular. O uluslararası kurumlar, uluslararası bürokrasi bir kutup buldu: Terör. Kavram setine terörü yerleştirdiler ve ABD, özellikle Afganistan’dan başlayıp Suriye’ye kadar NATO’yla bütün ülkelerin jandarması oldu. Çünkü bir düşman lazım, çatışma lazım. Kavram setinin içine geldiler terörü yerleştirdiler ve dünya bu kavramı kullanarak aslında geride bıraktığımız onlarca yılı heba etti.

Bunun bedeline en çok da Ortadoğu halkları ödedi. Çünkü Ortadoğu halklarının hepsi terörist ilan edildi. Yoksulların dillerinin ve dinlerinin buluştuğu Ortadoğu coğrafyası adeta ‘Teröristan’a döndü. İnsan bu sözü Ortadoğu’ya söyleyebilir mi? Bütün bu kutsallığın topraklarına dönüp ‘Teröristan’ diyebilir misiniz hiç? Dememeniz lazım. Çünkü siz daldınız o kavram setinin içine, aynı terör kavramını yerleştirdiniz. Terör aşağı, terör yukarı… Sonra da stratejik özerklikten bahsediyorsunuz. Sizinki stratejik özerklik olmaz, sizinki savrulma olur. Bir gün NATO’da, bir gün G7’de, bir gün G20’de, bir gün G8’desiniz. Bir gün Dünya Bankası, bir gün IMF habire dolaşıyorsunuz.

Dolaştığınız bütün bu mekanların kodları değişse de hepsi kapitalist modernitenin bürokrasisidir. O bürokrasinin Ortadoğu’ya biçtiği rol bellidir. Ortadoğu’ya biçilen o rolün içinde mi olacaksınız, yoksa Ortadoğu halklarının yanında mı olacaksınız? Türkiye’nin geleceği mi sizin için önemli, yoksa emperyalistlerin geleceği mi? Türkiye’nin ve Ortadoğu halklarının geleceği mi önemli, yoksa bugün stratejik özerklik olarak önümüze gelen ama aslında IMEC Projesinin hayata geçmesi için araçsallaştırılmış bir dış politika mı önemli? Dış politika deyince bu güncelleme aklımıza geliyor.

Son günlerin moda deyimi, İngilizcesini de söyleyeyim kayda geçsin. Çünkü burada İngilizce söylendi ve söylendiğinde de nedense mikrofon kesilmedi. Update, yani güncelleme. Güncelleme mi istiyorsunuz, tamam güncelleyelim. İç ve dış politikayı güncelleyelim. O zaman dönüp bölgeye bir daha bakalım. Nasıl güncelleyeceğiz? Kavram setimizden bu terörü çıkaralım bir kere. Rojava gerçekliğine dönüp bakalım. Rojava halklarının oradaki seküler yaşamının, oradaki var ettiği demokrasinin sadece bizim için değil bütün Ortadoğu için ne kadar kıymetli olduğunu anlamaya çalışalım. Buradan başlayalım. Bu yeni kavram setidir, yeni bir politik hattır.

Bu hepimiz için iyi olandır. Çünkü hiç kimse bizim için iyi olanı ajandasına yapıp da kalkıp Ortadoğu’ya gelmez. Geliyorsa bilin ki orada hepimiz için bir kötülük vardır. Şimdi bu kötülüğü sonlandırmanın zamanıdır. Samimiyseniz, o zaman doğru yerden başlamanız lazım. Bugün doğru yer Rojava’dır. Rojava’ya kalkıp onların ajandasından bakarsanız, ‘IMEC’i kaçırdık bari inşaat sektörüyle gidelim Suriye’yi yeniden yapılandıralım’ derseniz, o tuzağa düşersiniz. O tuzağa düştüğünüz yerde de aslında sizi büyük riskler bekliyor. Kapınızdaki bu büyük riskler nedir? Savaştır. Savaş kaçınılmazdır.

“Biz öyle zihnini batıya teslim etmiş bir parti değiliz”

Afganistan’da savaş çıktığında, Ruslar Afganistan’ı işgal ettiğinde yazılan makalelere bakın. Daha o gün Suriye yazılıyordu. Kimse tınlamadı. Daha ilk Afganistan işgali sırasında Suriye üzerine makaleler yazılmaya başlanmıştı. Yahu bunları izleyin ya da izleyemiyorsanız bizi dinleyin. En azından bir olumlu adım atarsınız. Çünkü biz izliyoruz. Çünkü biz Ortadoğu halkıyız, biz Ortadoğu partisiyiz. Biz öyle zihnini batıya teslim etmiş bir parti değiliz. O yüzden izlemek, müdahale etmek zorundayız. Bütün bunların gelip yansıdığı yer tabii ki Türkiye. Gabrial Garci Marquez’in ‘Yüzyıllık Yalnızlık’ adlı romanı meşhurdur. Bizim için bir roman yazılsaydı, adı ‘Yüzyıllık Yıpranmışlık’ olurdu.

Çok yıprandık, her yapımızla yıprandık. Bütün bu yıpranmışlıktan çıkmanın yolu, bu risklere karşı ortak bir siyaseti var etmektir. Savaşa karşı barış siyasetini var etmeliyiz. Mutlaka barış siyasetinin gereği neyse bunu hayata geçirmeliyiz. Yeni mülteci riski kapımızda. Herkes mülteciler geri gidecek sanıyor, hayır, yeni mülteciler gelecek. Eğer çatışmalı ortam devam ediyorsa, demokratikleşememiş bir Suriye varsa, orada selefi-cihatçı anlayışı hakim kılacak politikaya destek veriyorsanız, hiç kuşkunuz olmasın ki yeni bir mülteci krizi kapınızda. Buradaki mültecilerin de çok büyük bir kısmı geri gitmeyecek. Kim gider böyle bir çatışmanın içine, bu riskler varken.

Bir başka risk de ekonomi üzerinde. Ekonomide yaptığınız hiçbir planlamanın tutması mümkün değil. Türkiye kırılgan ekonomiler listesinden hiç çıkmıyor, neden düşündünüz mü? Bu kadar fedakarlık, kemer sıkma, yaptırımlar ama ilk 5’te yerimizi kimseye kaptırmadan durmaya devam ediyoruz. Enflasyon, sefalet endeksi, işsizlik ne sayarsanız sayın ilk 5’teyiz, kırılganız. Çünkü bu kırılganlığı aslında kendimiz yaratıyoruz. Çözüm basit. Çok farklı yerlerde bunları aramaya gerek yok. Demokratikleşme. Her şeyin anahtarı bu. Bir demokratik ülkelere bakın, bir de otoriter rejimlerle yönetilen ülkelere bakın, fark kendisini ortaya koyuyor. Bunun için söze gerek yok. Demokratik ülkelere öykünüyorsanız gereğini yapın ama yapmıyorsunuz. Otoriter rejimle demokrasicilik oynamaya çalışıyorsunuz. Bu da sadece krizleri büyütüyor.

Kürt meselesini çözeceğiz, çözmezsek bu yapısal sorunları çözemeyiz diyoruz ama siz kayyım atıyorsunuz. Kayyım atadığınız bir yerde nasıl bir demokrasi programınız olabilir. Bu arada en son kayyım atadığınız Van Bahçesaray. 8 ay kimse gidemiyor Bahçesaray’a. Yol yapacağınıza kayyım atıyorsunuz. İşte sizin haliniz bu. Kayyım da gidemeyecek. O kayyım da 8 ay gidemeyecek, gitse de zaten gelemeyecek.

Peki, ne yapmalı? Her şeyden önce bütçe yapmalı. Bütçe yapacak iradeyi ortaya koymalı. Bütçenin demokratikleşmesi önemli bir role sahip. Bütçe yapabilmeyi başarırsak, bu sorunların birçoğunu aşabiliriz. Siyasi krizi aşabiliriz, kayyımlarla yönetilen bir ülke ayıbından kurtulabiliriz. Özgürlükleri var edebilir, vesayetten kurtulabiliriz. Vesayeti biz 2 saat önce Meclis’in kapısında yaşadık. Basın açıklaması yapacaktık. Yollara düşüp gelen arkadaşlarımızın çözüme dair yapacağı basın açıklaması, Meclis’in kapısında yapılmadı. Neden? Orada Meclis Başkanının ricasına bile saygı göstermeyen bir vesayet aklı vardı. Sayın Başkan, biz sizin hakkınızı orada savunduk. AKP’li bakanlığın yapamadığını biz orada yaptık. Savunmaya da devam edeceğiz. Neden biliyor musunuz? Çünkü seçilmişsiniz. İşte demokrasi burada. Eğer bu hakları birlikte savunacaksak var edebiliriz. Yoksa çözemeyiz.

Yoksullukla mücadele için de bütçe yapmalıyız. Bütçenin demokratikleşmesi bu ayaklar üzerinde olabilir. Bunun için yol gösterici bir program var: Radikal demokrasi, halk için bütçe, ekmek ve adalet için bütçe. Yapıyoruz. Diyeceksiniz ki bu kadar bütçe olur mu? Burada hakikatin sadeliğini görüyorsunuz. Buraya ciltler getiriyorsunuz, işe yaramıyor. Ben geçen sene Hazine ve Maliye Bakanına yaptığımız bütçeyi verdim. Tenezzül edip okusaydı, bu sene bütçe bu kadar kötü olmazdı.

Dolayısıyla hakikate kulak verin. Radikal demokrasi aslında günümüz demokrasisinin önünü açan bir anlayıştır. Katılımcı bütçe yapmalıyız, dolayısıyla demokrasiyi toplumun tüm yapılarında hayata geçirmeliyiz. O yüzden de bütçe dediğiniz şey sadece burada yapılan bir şey olmamalı. Tüm yerellerde yapılabilmeli. Yapılmış yerel bütçeler mutlaka desteklenmeli. O yüzden yerel yönetimler ve yerel demokrasi, demokrasimizin baş köşesine oturmalı. Siz baş aşağı ediyorsunuz, onu en alta alıyorsunuz. O da yetmiyor, Kürt illeri söz konusu oldu mu üzerinde tepinip bir de kayyım atıyorsunuz.

Böyle bir bütçe her şeyden önce sadece Kürt sorununu çözmekle kalmaz ekonominin de sorunlarını çözer. Hem Kürt sorunu hem ekonominin sorunları, demokratikleşme meselesinde zaten bağdaşan meselelerdir. İşsizlik sorunu dediğinizde, orada karşınıza Kürt sorunu çıkar. İşsizlik haritasına baktığınızda Kürt illeri işsizlikte ilk onda. Kürt illeri yoksullukta ilk onda. Göç vermede ilk 10’da. Neden? Çünkü Kürt sorununu çözemediniz. Çözemediğiniz için doğru ekonomik kararlar da alamıyorsunuz. Böylece de bölgesel eşitsizlik, yerinden edilmeler ortaya çıkıyor.

Kolayını bulmuşsunuz, terör! Kavram setiniz değişmiyor, kitlendiniz bir kere. Ancak buradan çıkmanın yolu barış siyasetidir. İşte o barış siyaseti, barışın ekonomisidir aynı zamanda. Bakın öyle kitlenmişsiniz ki bir örnek daha vereceğim. Van’dan bir örnek vereceğim. Bizim Muş, Van, Ağrı oralar nedense bu külfetin en çok çekildiği yerler. Burada Hakkarili arkadaşlarım da diyor ki Hakkari’yi de söyle. Evet, topyekün hepimiz. Kürt illeri söz konusu oldu mu bir farkımız yok. Tatvan’dan Van’a giderken bir tünel var.

Sayın Cevdet Yılmaz siz genelde Bingöl’den öteye geçmiyorsunuz. Bingöl Havaalanı ile Bingöl merkez arasındaki 25 -30 km yol şahane, Cumhurbaşkanı Yardımcımızın orada seyahat ederken rahatsız olmaması için. Fakat Tatvan-Van arasındaki tünelden hiç geçtiniz mi? Marmara otoyolunda dört gidiş dört dönüş tünel var. Tatvan’dan Van’a giderken 2. tüpü bile yapmamışlar. Biri gidişe biri gelişe düşüyor. Bu kadar mı ayrımcılık içinize sinmiş? Bu kadar mı Kürt düşmanısınız? Yahu yola bir tünel daha açacaksınız! Bu kadar olur! O yoldan geçtiğiniz gün ayrımcılık yaptığınızı anlayacaksınız. Bir özür borcunuz olduğunu söyleyeceksiniz.

Borçlanma, enflasyon, vergi yükü, bütün bunlara baktığınızda hepsi yoksulların üzerinde. İnsanlar borçlu ve borçlarını ödeyemiyor. Bölgeye gittiğinizde ise o insanlar 2 kat borçlu. Çünkü borcunu bir nebze ödeyecek ekonomik kaynaklardan da yoksun. Merası yok, tarlası yok, olan tarlasını ekecek parası yok; gübreyi alamıyor, elektrik faturasını ödeyemiyor. Biz bunları burada anlattıkça siz gülüyorsunuz. Gülmeyin. Ciddi şeylerden bahsediyoruz. Sorunu çözecekseniz ciddiyetle ele alın.

Hazine ve Maliye Bakanı, ‘Ben vergiyi tabana yayacağım’ dedi. Tabana yaydınız da yükü de tabana yaydınız. Biraz da tavana yayın vergiyi. Bugün gelir vergisinin yüzde 93’ü stopaj. Yüzde 7 beyana dayalı. Bu mu tabana yaymak? Bu nasıl bir anlayış? Bu vergi yükü yoksulluğun bir diğer nedeni. Enflasyon hiçbir hedefi tutmadı. Şimdi asgari ücreti konuşuyoruz. Asgari ücrete ne kadar zam yapmayı düşünüyorsunuz? Ben size söyleyeyim. En az yüzde 44 yapmalısınız ki tutarlı olasınız. Neden? Çünkü yeniden değerleme oranınız yüzde 44. Bütün vergileri yüzde 44 artırmıyor musunuz? Evet. O zaman maaşları ve ücretleri de artırın, çünkü vergi ödeyeceğiz. Bu mantık zincirini bile kuramıyorsak vay halimize! Dediğimiz gibi, bunu çözmenin yolu bütçeyi demokratikleştirmektir, bütçeyi kapsayıcı kılmaktır.

Yani bütçede engelliler olmalı. Bu bütçede engelliler yok. Bütçede sosyal yardıma muhtaç olanlara verdiğiniz rakam aylık 7 bin 500 lira. 2025 yılında sosyal yardımınız 7 bin 500 lira. Ayıptır! Utanmanız lazım. Bu ülkede sosyal yardıma o kadar çok insan var ki! Rakamını bakanlık açıkladı, 19 milyon insan sosyal yardımla yaşıyor. Yani 4 milyondan fazla aileden bahsediyoruz. Bütçeyi kadınlaştırmak gerekiyor. Toplumsal cinsiyete duyarlı bütçe yapmak zorundasınız, yaşamın yarısı kadın. Yaşamın özgürleşmesi için bütçeyi kadınlaştırmalısınız. Bütçeyi doğallaştırmanız lazım, ekolojik gelişmeye saygı göstermeniz lazım. Doğaya saygı göstermeniz lazım. Orada burada ağaç kesip yerine ağaç dikerek ekoloji olmaz. Doğaya saygı göstermeniz lazım.

Bütçeyi emekçilerin bütçesi haline getirmek lazım. Eşit yurttaşlık temelinde bir bütçe yapmak için her şeyden önce emeğin bütçesini yapmak lazım. Dışlanmış, ötekileştirilmiş, yok sayılmış kim varsa mutlaka bütçede olmalı, temsil edilmeli. Peki, bütçede nasıl temsil edilecek? Burada temsil edilirse edilecek. Seçkinlerin, erkeklerin, sağlamların, sermayenin bütçesini değil halkın bütçesini yaptığınız zaman, işte o zaman bütçe demokratikleşir, ülke demokratikleşir.

Peki, nereden başlamalı? Ne yapılması gerektiğini konuştuk ama ‘Nereden başlamalı?’ sorusuna da bir yanıt vermemiz gerekiyor. İmralı’dan başlamalı. Bu kadar net. Bütün bu hikaye, oradan başlanırsa ancak halkın ve toplumun beklentilerine yanıt verilebilir. Dolayısıyla biliyorum ki şu anda Sayın Öcalan bizi seyrediyor. Ben buradan diyorum ki Sayın Öcalan biz hazırız. Yine bütün parlamentoya ve partilere sesleniyorum: Sizler de bir an önce lütfen hazırlanın.”