Büyüme Hormonu Eksikliği Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Teşhisi, Tedavisi

Büyüme hormonu eksikliği (GHD), beynin tabanında yer alan ve çeşitli hormonların üretiminden sorumlu olan küçük bir bez olan ön hipofiz bezinden büyüme hormonunun (GH) yetersiz salgılanmasıyla karakterize edilen nadir bir hastalıktır. 

Haber Merkezi / GHD, genetik mutasyonlardan veya beyindeki yapısal kusurlardan kaynaklanan doğumdan (konjenital) mevcut olabilir. Ayrıca travma, enfeksiyon, radyasyon tedavisi veya beyindeki tümör büyümesinin bir sonucu olarak yaşamın ilerleyen dönemlerinde de edinilebilir. Üçüncü bir kategorinin bilinen veya teşhis edilebilir bir nedeni yoktur (idiyopatik). Çocukluk çağında başlayan GHD üçü de olabilir: konjenital, edinilmiş veya idiyopatik. 

Çocuğun kronolojik yaşına uygun olmayan ekstremite kemiklerinin uzamasının gecikmesi ile ortaya çıkan büyüme geriliği, boy kısalığı ve olgunlaşma gecikmeleriyle sonuçlanır. Erişkin başlangıçlı GHD çoğunlukla hipofiz tümöründen veya beyindeki travmadan kaynaklanır ancak aynı zamanda idiyopatik de olabilir. Enerji seviyelerinde azalma, vücut kompozisyonunda değişiklik, osteoporoz (kemik mineral yoğunluğunun azalması), kas gücünde azalma, LDL kolesterol artışı gibi lipit anormallikleri, insülin direnci ve kalp fonksiyonlarında bozulma gibi bir dizi değişken semptomla karakterizedir. GHD tedavisi günlük rekombinant insan büyüme hormonu (rHGH) enjeksiyonunu gerektirir. 

Bilinen bir nedeni olmayan GHD’li hastalara idiyopatik GHD tanısı konur. Genetik testler konjenital bir anomaliyi ortaya çıkarabilir ancak GHD’nin doğrulanmasından sonra tedaviye hiçbir etkisi olmayacağından sıklıkla gereksiz kabul edilir. Bununla birlikte, GH düzeyleri yetişkinliğe ulaştıktan sonra normale dönebileceğinden, pediatrik bakımdan yetişkin bakımına geçiş yaparken çocukların BHE için yeniden test edilmesi önerilir. Bir yetişkin için normal kabul edilen GH düzeyi, özellikle ergenlik döneminde büyüme atağı yaşayan bir çocuktan çok daha düşüktür.

GHD’li bir çocuk genellikle doğumda normal büyüklüktedir. Yenidoğan döneminde az sayıda çocuk hipoglisemik (düşük kan şekeri) hale gelebilir. Erkeklerde küçük penis (mikropenis) olabilir. Daha sonra GHD’li çocuklarda yüz kemiklerinin gelişiminde gecikme, yavaş diş sürmesi, uzun kemiklerde gecikme, ince saç ve zayıf tırnak büyümesi görülebilir. Ayrıca trunkal obezite, tiz ses ve kafatasının dikişlerinin geç kapanması, fontanellerin geç kapanmasına neden olabilir.

Büyüme artışları çocuklarda GHD tanısında en önemli kriterdir. Normal büyüme seviyeleri genellikle bir düzeni takip eder ve kaydedilen altı ila on iki aylık dönem boyunca büyüme bu seviyelerin içindeyse, bir büyüme bozukluğunun mevcut olması muhtemel değildir.

Yaşamın ilk altı ayında büyüme genellikle 16 ila 17 cm, ikinci altı ayda ise yaklaşık 8 cm’dir. İkinci yılda 10 cm ve üzeri normaldir. Üçüncü yılda büyüme 8 cm veya daha fazla, dördüncü yılda ise 7 cm olmalıdır. Dört ila on yaşları arasında ortalama 5 veya 6 cm normaldir. Bu büyüme oranlarındaki %10’luk bir düşüş, büyüme hızının yetersiz kalmasına ve dolayısıyla büyüme grafiğinde gözle görülür bir düşüşe neden olabilir. Bu fark edildiğinde, çocuk önemli ölçüde düşük bir yüzdeliğe (%1,2 = -2 SD) düşmeden önce bile, anormal derecede düşük büyüme hormonu seviyeleri açısından test edilmelidir.

Yaşamının ilerleyen dönemlerinde GHD’ye yakalanan bir kişi daha genelleştirilmiş semptomlar gösterir. Kas kütlesinde bir azalmanın yanı sıra, özellikle karın ve iç organlarda olmak üzere yağ kütlesinde göreceli bir artış fark edebilirler. Azalan enerji seviyeleri, kaygı ve/veya depresyon da yaygındır. Lipid düzeyleri de etkilenerek LDL-kolesterol ve trigliserit düzeylerinde artışa neden olur.

Konjenital GHD, genetik hatadan kaynaklanır ve beyin yapısı kusurlarıyla veya yarık damak veya tek merkezi kesici diş gibi orta hat yüz kusurlarıyla ilişkili olabilir. Çeşitli genetik kusurlar tespit edilmiştir:

Büyüme hormonu eksikliği IA otozomal resesiftir ve uteroda büyüme geriliği ile karakterizedir. Etkilenen çocuklar kardeşlerine göre küçüktür. Bebek genellikle insan büyüme hormonunun (hGH) uygulanmasına ilk başta normal bir yanıt verir, ancak daha sonra hormona karşı antikorlar geliştirir ve çok kısa bir yetişkine dönüşür.

Büyüme Hormonu Eksikliği IB de otozomal resesiftir ve IA’ya benzer. Ancak doğumda çocukta bir miktar büyüme hormonu (GH) mevcuttur ve genellikle çocuk hGH tedavilerine yanıt vermeye devam eder. Büyüme Hormonu Eksikliği IIB ve III, IB’ye benzer, ancak IIB otozomal dominanttır ve III, X’e bağlıdır. Klasik genetik hastalıklar biri babadan, diğeri anneden alınan iki genin etkileşiminin ürünüdür.

Baskın genetik bozukluklar, belirli bir hastalığa neden olmak için anormal bir genin yalnızca tek bir kopyasının gerekli olduğu durumlarda ortaya çıkar. Anormal gen, ebeveynlerden herhangi birinden miras alınabilir veya etkilenen bireyde yeni bir mutasyonun (gen değişikliği) sonucu olabilir. Anormal genin etkilenen ebeveynden yavruya geçme riski her hamilelik için %50’dir. Risk erkekler ve kadınlar için aynıdır.

Resesif genetik bozukluklar, bir bireyin aynı özellik için anormal bir genin iki kopyasını, her bir ebeveynden birer tane olmak üzere miras almasıyla ortaya çıkar. Bir kişi hastalık için bir normal gen ve bir de hastalık geni alırsa, kişi hastalığın taşıyıcısı olacaktır ancak genellikle semptom göstermeyecektir. Taşıyıcı olan iki ebeveynin hem kusurlu geni geçirme hem de etkilenmiş bir çocuğa sahip olma riski her hamilelikte %25’tir. Anne-baba gibi taşıyıcı olan bir çocuğa sahip olma riski her gebelikte %50’dir.

Bir çocuğun her iki ebeveynden de normal genler alma ve söz konusu özellik açısından genetik olarak normal olma şansı %25’tir. Risk erkekler ve kadınlar için aynıdır. Yakın akraba (akraba) olan ebeveynlerin, akraba olmayan ebeveynlere göre her ikisinin de aynı anormal geni taşıma şansı daha yüksektir, bu da resesif genetik bozukluğu olan çocuk sahibi olma riskini artırır.

X’e bağlı genetik bozukluklar, X kromozomu üzerindeki anormal bir genin neden olduğu ve çoğunlukla erkeklerde görülen durumlardır. X kromozomlarından birinde kusurlu bir gen bulunan dişiler bu bozukluğun taşıyıcılarıdır. Taşıyıcı dişiler genellikle semptom göstermezler çünkü dişilerde iki X kromozomu vardır ve yalnızca biri kusurlu geni taşır. Erkeklerde annelerinden miras alınan bir X kromozomu vardır ve eğer bir erkek kusurlu bir gen içeren bir X kromozomunu miras alırsa hastalığa yakalanır.

X’e bağlı bir bozukluğun kadın taşıyıcıları, her hamilelikte kendileri gibi taşıyıcı bir kız çocuğuna sahip olma şansına %25, taşıyıcı olmayan bir kız çocuğuna sahip olma şansına %25, hastalıktan etkilenen bir oğula sahip olma şansına ve %25 şansa sahiptir. Etkilenmemiş bir oğul sahibi olma şansı %25.

X’e bağlı bozuklukları olan bir erkek üreyebilirse, kusurlu geni taşıyıcı olacak tüm kızlarına aktaracaktır. Bir erkek, X’e bağlı bir geni oğullarına aktaramaz çünkü erkekler, erkek yavrularına her zaman X kromozomu yerine Y kromozomunu aktarır.

Edinilmiş GHD, beyin travması (perinatal veya postnatal), merkezi sinir sistemi enfeksiyonu, hipotalamus veya hipofiz tümörleri (hipofiz adenomu, kraniyofarenjiyom, Rathke yarık kisti, glioma, germinoma, metastazlar), radyasyon tedavisi gibi birçok farklı nedenin bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. , infiltratif hastalıklar (Langerhans hücreli histiyositoz, sarkoidoz, tüberküloz) veya başka bir tanı yoksa idiyopatik olarak kabul edilir.

Büyüme geriliği olan çocuğun gerçekten büyüme hormonu eksikliği olup olmadığının belirlenmesinde test yapılması çok önemlidir. İnsülin, arginin, klonidin ve l-dopa dahil olmak üzere çeşitli ajanlar kullanılabilir. Bu testlerin amacı, hipofiz bezini GH salgılaması için uyarmak ve belirli aralıklarla GH düzeyleri için kan örneklerinin test edilmesine olanak tanımaktır.

Doktorlar sıklıkla boy kısalığının altında yatan neden olabilecek diğer hormon eksikliklerini test ederler. FreeT4, TSH, kortizol, çölyak antikorları vb., boy kısalığının altta yatan organik nedenlerini dışlamak için ölçülür.

Öncelikle karaciğer tarafından üretilen ancak GH stimülasyonuna yanıt olarak tüm dokularda mevcut olan bir protein olan IGF-1, GHD’yi taramak ve daha sonra GH tedavisini titre etmek için ölçülebilir. Şiddetli GHD’si olan çocuklar, büyümeyi tamamladıktan sonra, yetişkin olarak BH tedavisinin gerekliliklerini karşılayıp karşılamadıklarını görmek için yeniden test edilmelidir.

GHD tanısı konulduğunda tedaviye başlanabilir. GHD’li çocuklara, büyüme potansiyelini optimize etmek için, bozukluğun farkına varıldığı anda rekombinant insan büyüme hormonu tedavisine başlanmalıdır. Dozaj, ergenlik döneminde kademeli olarak en yüksek doza yükseltilir ve hastanın bir yetişkin olarak GH’ye ihtiyaç duyup duymadığını görmek için yeniden test yapılması gerekebileceği durumlarda, iskelet olgunlaşmasının tamamlanmasında veya tamamlanmasına yakın bir zamanda kesilir.