Aksaray: Kırgıl (Yeşiltepe), Ulu Camii
Ulu Camii; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Kırgıl (Yeşiltepe) Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
İnşaa kitabesine göre 1330 / 1912 tarihinde Nevşehirli Küçük Osman Usta tarafından yapılmıştır. Bir ihata duvarı
ile kuşatılmış bir bahçe içinde yer almaktadır. Kuzey-güney yönünde uzanan düzgün olmayan dörtgen bir plana sahiptir. 17.20 X 14.80 m. ölçülerindedir. Düzgün kesme taş malzemeden inşa edilmiştir. Kuzeybatı köşede minaresi, kuzeyde ise sonradan eklenen son cemaat yeri görülmektedir.
Caminin cepheleri sade olup süsleme bulunmamaktadır. doğu ve batı cepheleri dışa taşıntılı üç adet dikdörtgen payanda ile desteklenmiştir. Payandalar arasında kalan yerlerde ise üsttekiler küçük, iki katlı düz lentolu dörder pencere düzenlemesi görülür. Güney cephenin ortası ise 5.75 X 2.65 m. dikdörtgen şeklinde kuzeye doğru taşıntı yapmaktadır. Bu taşıntının doğu ve batı cephelerinde düz lentolu birer pencere iç mekanı aydınlatmaktadır. Kuzey cephede ise düz lentolu iki pencere ve yuvarlak kemerli giriş kapısı vardır.
Kapı sade bir kaval silme ile üç yönden ters “U” biçiminde kuşatılmıştır. Kemerin üstünde ise inşa kitabesi görülmektedir. Doğu ve batı cephelerde beşer adet taş malzemeden yağmur oluğu bulunmaktadır. İç mekan, üç sıra halindeki ikişerden altı adet sütuna oturan üçer sivri kemere oturan bir ahşap tavanla, mihrabın olduğu eyvan ise sivri beşik tonoz ile; dıştan ise Marsilya kiremidi kaplı bir kırma çatıyla örtülmüştür. Caminin kuzeybatı köşesinde orijinal minare yükselmektedir.
Cami kütlesi ve boyutu göz önüne alındığında minare kısa tutulmuştur. Kare kaide üzerinde köşeleri pahlanmış pabuç yer almaktadır. Pabuç üzerinde ise alttan ve birer bilezikle sınırlandırılmış ve kısa tutulmuş silindirik gövde görülmektedir. Taş korkuluklu sade şerefeden sonra kısa tutulmuş petek ve kesik koni formunda külah yükselmektedir.
Harime giriş kuzey cephenin ortasındaki yuvarlak kemerli kapı ile sağlanmaktadır. İç mekan 7.20 X 6.05 m. ölçülerindedir. Harim kuzey-güney yönünde uzanan dörtgen planlı olup 16.10 X 13.70 ölçülerindedir. İç mekana, üç sıra halindeki ikişerden altı adet silindirik sütun üzerine oturan sivri kemerlerle mihraba paralel dört sahına ayrılmıştır. Mihrabın olduğu kısım ise güneye doğru taşırılmış olup eyvan biçiminde iç mekana bakmaktadır.
Caminin duvarları sade olup boya ve badana yoktur. Duvarlar pencere başlangıç seviyesine kadar sonradan ahşap malzeme ile kaplanmıştır. Doğu ve batı duvarlarında üsttekiler küçük ve iki katlı dörder adet, kuzey duvarında iki adet, güney duvarında eyvanın her iki yanın da iki katlı birer adet pencere iç mekanı aydınlatmaktadır. Kuzeybatı köşede bir tane dörtgen niş, doğu duvarının güneyinde ise yarım ongen vaaz kürsüsünün nişi vardır. Mihrabın olduğu eyvanın doğu ve batı duvarlarında tek katlı ve sivri kemerli birer pencere, mihrabın her iki yanında ise dikdörtgen birer niş görülmektedir.
Kıble duvarının ortasındaki eyvan içersinde mihrap görülmektedir. Mihrap nişi yarın ongen formunda olup profilli kavsarası kaş kemerle sonlanmaktadır. Kavsara, yatay düzenlenmiş üç adet oluk silme ile üç yatay kuşağa bölünmüştür. İçerisinde herhangi bir süsleme bulunmamaktadır. niş en dıştan ters “U” biçiminde bir kaval silme ile sınırlandırılmıştır. Minber, güneybatı köşedeki minber mermer malzemeden olup sonradan eklenmiştir.
İç mekanın kuzeyinde, sonradan ilave edilen mahfil doğu-batı yönünde boydan boya uzanmaktadır. Giriş kapısının doğusundaki bir merdivenle mahfile çıkılmaktadır. İç mekanın doğu duvarının güneyindeki vaaz kürsüsü yarım ongen formunda bir niş şeklindedir. Nişin önünde vaizin oturması için profilli bir konsolla taşınan taş malzemeden bir altlık yer almaktadır
